Kurallar, hudutlar, sorumluluklar… Bu sözleri çocuklar için kullandığımız vakit ister istemez huzursuz oluyoruz. Neden olabilir, hiç düşündünüz mü?
Tahminen de sözlere yüklediğimiz anlamlardandır. Zihnimizde kelimeyi ve içerdiği manası gereğinden fazla büyütürsek, tüm hayatı boyunca rahat ve keyifli yaşamasını hayal ettiğimiz çocuklarımız için bu sözleri kullanmamız haklı olarak zorlaşabilir.
Artık, kendi yaşantınızı hatta çocukluğunuzu düşünün. Siz hiçbir engellenme olmadan, aklınıza her geleni yaptığınız, etrafınızda ebeveynlerinizin dört döndüğü, hayır sözüyle yetişkin olduğunuzda tanıştığınız bir çocukluk mu yaşadınız?
Çoğunuzun hayır olağan ki dediğini duyar üzereyim. O halde husus çocuklarımız olunca hudut koymayı neden ihmal ediyoruz?
Çocuklarımıza hayır dediğimiz vakit üzüleceklerini, bizi sevmeyeceklerini, ilgimizin bozulabileceğini, psikolojisinin olumsuz etkileneceğini düşünebiliyoruz. Bu niyetler de olağan olarak kendimizi üzgün hissetmemize neden olabiliyor. Biz de tüm bu olasılıkların gerçekleşme ihtimalini ortadan kaldırmak için çocuklarımız ne derse, ne isterlerse “tamam” demeye, hayatlarımızı onlara nazaran planlamaya bilhassa çalışıyoruz.
Bu durumda hudutları çizen kim oluyor?
Evet, çocuklar! Biz ebeveynlere de “nerede kusur yapıyorum” diye düşünmekten diğer bir seçenek maalesef kalmıyor. Yetişkin olarak bizler bile hudutlar olmadan hayatımızı devam ettirmekte zorlanırken bilişsel olarak daha gelişmekte olan çocuklarımızın hudut gereksinimlerini gözden kaçırıyoruz ya da az evvel bahsettiğimiz sebeplerden dolayı kaçırmak istiyoruz.
Sonlar çocuklar için bir gereksinimdir. Hudutlar sayesinde;
‣ Çocuklar neyi, ne vakit, nerede yapacaklarını bilirler ve kendilerini inançta hissederler. İçinde bulundukları ortamı daha net kavrayarak keşfetmeye hazır hale getirirler.
‣ Hissettiği inanç duygusu ve edindiği bilgiler sayesinde de rastgele bir ihtara muhtaçlık duymadan kendi davranışlarını düzenleyebilirler. Böylelikle hem öz kontrol sağlarlar hem de kendi kararlarını vererek davranış ve tavırlarının sorumluluğunu almayı küçük yaşlarda öğrenirler.
‣ Birebir vakitte toplumsal hayatta daha başarılı olurlar. Zira toplumsal hayat kurallarını daha evvelce aile içinde anne ve babaları ile deneyimleyerek öğrenirler.
‣ Aile bağları de hudutlar sayesinde daha sıcak ve samimi hale gelir. Zira konutta çocuğun davranışları yüzünden anne ve baba tartışma yaşamaz ya da ebeveyn ve çocuk ortasında güç savaşı olmaz.
Sonları nasıl çizeceğiz?
1. Sözlerimizin ve davranışlarımızın dengeli olması kuralların geçerliliğini tesirler.
Örneğin; tableti artık bırakman gerekiyor dediğiniz halde çocuk hala tabletle oynamaya devam ediyorsa, “annem oynadığımı görüyor ve bir şey söylemiyor demek ki vaktim şimdi dolmadı” diye düşünür. Sözlerimiz tablet mühletinin dolduğunu fakat davranışlarımız süren dolmana karşın tabletle oynamanda bir sorun olmadığını söyledi. Yapmamız gereken tablet vaktimiz doldu diyerek tableti çocuğun elinden almak olmalı.
2. İstenen bir davranışın sonunda ödül ya da ceza vermek size kısa müddetli bir tahlil getirir.
Örneğin; “odanı toplarsan sana oyuncak alacağım” ya da “odanı toplamazsan oyun oynayamazsın” formunda yönergeler çocuğun bir mühlet sonra duyarsızlaşmasına neden olur ve çocuğunuz sanılanın bilakis istemediğiniz davranışları yapmaya devam eder.
3. Kurallarınız şahıslara ve bulunduğunuz ortamlara nazaran değişmesin. Misafirliğe gittiğiniz vakit ya da anneannesinin yanında iken kuralları rafa kaldırıp meskene geldiğinizde raftan indirirseniz çocuğunuz beklemediğiniz durumlarda ve yerlerde beklemediğiniz hareketleri yapar.
4. Hepimiz olumlu ya da olumsuz manada “böyle yaparsan seni öğretmenine söyleyeceğim” üslubunda bir cümle kullanmışızdır. O anda meselemize deva olan bu mucizevi cümle çocuğun zihninde “annem/babam bana kendi başına kural koyamıyor” formunda yankılanır. Sonrasında da ona hudut koymak neredeyse imkansız hale gelir.
5. Anne ve baba olarak kurallarınızda dengeli olun ve çocuğun yanında birbirinizin kurallarını eleştirmeyin. Karşılıklı tavır farklılıklarının olması olağandır, yalnızca bunları çocuğunuz yanınızda yokken sakin bir formda değerlendirip ortak bir lisan oluşturmaya itina gösterin.
6. Hepimiz çocuklarımızın kibar ve nazik bireyler olmasını istediğimiz için onlarla bağlantı kurarken lütfen, rica ediyorum üzere sözleri kullanmaya itina gösteriyoruz. Lakin çocuğunuzun koyduğunuz kurala uymasını beklerken bu nezaket sözcüklerini kullanmanız onun zihninde “yapmasam da olur” formunda bir inanç oluşturuyor. Zira bu sözler kullanıldığı vakit karşımızdaki kişi bizim istediğimizi yapmak zorunda değil ve çocuklarda bunların manasını çok net biliyorlar.
7. Çocuklara kurallara ve hudutlara uymadığı vakit ne ile karşılaşacağı da net bir biçimde açıklanmalıdır. Davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek ceza değildir.
Örneğin; akşam yemeğini yemek istemeyen bir çocuğun oyun oynama hakkını elinden alırsanız ona ceza vermiş olursunuz. Lakin akşam yemeğinden sonra acıktığında ona kendi yemeğini hazırlayabileceğini söylemeniz davranışının sorumluluğunu alması manasına gelmektedir.
8. Hudutların ve kuralların olması çocuğun bizim sözümüzden dışarı çıkmaması manasına gelmiyor elbette. Çocuğa sonları aşikâr bir özgürlük alanı tanımak çocuğun denetim hissini yaşaması için bir fırsattır.
Örneğin; kıyafetlerini giyerken üç kıyafetten hangisini giyeceğine kendisi karar verebilir. Böylelikle o da kendisi ile ilgili yalnızca anne ve babasının değil kendisinin de kelam hakkı olduğunun farkına varır.
9. Son olarak çocuklarımıza hudut koyma etabında bizlerle birlikte yaşayan anneanne, babaanne, dede üzere üçüncü bireylere de dikkat etmemiz gerekiyor. Maalesef sizlerin ebeveyn olarak koydukları kuralları ve hudutları onlar sizler kadar net uygulayamıyorlar. Onları da kırmadan, onlara çocuğun gelişiminden, kuralların onun sorumluluk ve karar verme şuurunu geliştirdiğinden bahsederek sizlerle iş birliği yapmaları için onları teşvik edebilirsiniz.
Kaynak:Doktor Sitesi