Çocuklarda, yetişkinler üzere kayıplarından ötürü yas yaşarlar. Bu kayıpları, anne ve babasının boşanması olduğu üzere çok sevdiği annesini, babasını, kardeşini, arkadaşını ya da bir hayvanının vefatı ile onların kaybını yaşayabilir. Çocuklar, sevdikleriyle ilgilerini yitirmesiyle reaksiyonlarını ortaya çıkarırlar.
Erken çocuklukta, çocukların vefat ve ayrılık kavramını anlamdırmaları beklenemez. Çocuklar yaşlarına nazaran mevt kavramını anlamlandırmada farklılık gösterir. Çocuklar için kayıp büyüklerden daha farklı manaya sahiptir.
Okul çağı çocuklar, mevt üzere kavramları yetişkinlere yakın anlamdırabilirler. Çocukların mevti anlamdıramamaları, tecrübelere sahip olmadığı, yaşının küçük ve kısa yaşantısından dolayıdır.
Çocukların, mevtin kozmik bir kanun olduğunu ve bunun kaçınılmaz bir gerçek olduğunu bilmeleri gerekir. Yetişkinler mevti çocuklara anlatmakta, onların mevtle ilgili sorularına karşılık vermekte zorlanırlar. Vefat hayatın sonu olduğunu ve ölen birinin artık gelmeyeceğini çocukları sarsmadan yumuşak bir lisanla anlatmak gerekir.
Çocuklara, insanların dışsal kaynaklardan olabileceği üzere hastalık ve yaşlılıktan da öleceğini anlatılmalıdır. Gerçek şu ki! Yalnızca yaşlı ve hasta şahısların ölmediğini, herkesin başına gelebileceği ve geri dönüşün olmayacağını bilmeleridir.Ölüm hayatın bir modülü olduğu, mevt bu hayattan daha hoş bir yere gidilecek yer üzere anlatmak gerekir.
Çocuklara gerçeklerin, bizim inancımız doğrultusunda öğretilmesi, onların yavaş yavaş mevt fikrini kabul etmelerini sağlamak gerekir. Çocukların, ağlatıcı görünen ölümlere ve vefatlara karşı zayıf ve nazik bedenleri lakin manevi bir kuvvetle dayanabilir. Her şeyden çabuk ağlayan ve mukavemetsiz mizac-ı ruhları cennet fikriyle der” Benim küçük kardeşim, arkadaşım öldü. Cennette geziyor bizden çok daha âlâ yaşıyor” tesellisiyle dayanabilirler.
Çocuklar, yakın birinin vefatını, uzun bir seyahate çıktığını ve geri geleceğine inanırlar. Yakınlarına, Ne vakit gelecek? Ne kadar kalacak? üzere sorular yöneltebilirler. Gelmeyeceğini hissettiğinde ölen bireye karşı öfke duyabilirler. Artık ölen kişinin gelmeyeceğini anladığında ise ümitsizlik ve hüzün duymaya başlarlar.
Çocuklara Vefatı Nasıl Anlatmak Gerekir?
Çocuklara, mevti uykuya geçiş üzere anlatmak, çocuklarda uyku sorunu oluşturabilir. Çocuk uyursa öleceğine inanabilir.
Çocuklar, kendilerinde yalnızlık duygusu hissedebilir. Kendisinin, inanç duyduğu birisinin vefat haberini vermesi ve çocuğun hiç bir vakit yalnızlık çekmeyeceğini ve yanında olacağı bildirisi verilmelidir.
Çocuklara ağlamamaları, üzülmemeleri söylenmemelidir. Çocuk hissini yaşamalıdır. Hissin bastırılması karşısında, çocuk ilerde farklı bir sorunlarla ortaya çıkabilir.
Bazı çocuklar, savunma sistemi geliştirebilir, bu süreci güçlü bir formda atlatabilir. Lakin birtakım çocukların dayanma gücü zayıf olabilir. Çocuğun niyetini söylemesine fırsat vermek gerekir.
Çocuk mevtle ilgili bir çok sorular sorar, sorduğu soruları yanıtsız bırakmamak uygun ve kolay bir lisanla anlatmak gerekir. Çocuğun yanında olmak manevi dayanak kadar fizikî dayanak de değerlidir.
Bizlerin yaşadığı inanç çerçevesinde, insan nev’inin yarısını teşkil eden çocuklar lakin mevt sonrası bir hayat inancıyla, insanca yaşayabilirler. Ve yalnız Cennet fikriyle onlara dehşetli ve ağlatıcı görünen ölümlere ve vefâtlara dayanabilirler.
Her vakit çocukların ve büyüklerin vefatları, çocukların kaygılı nazarlarına çarpması, çocukları umutsuz, ıstıraba çeviren vefatın yüzüne, vefat yokluk olmadığını, ebedi bir hayatın olduğunu ve bu hayattan daha hoş hazırlanmış bir yere gidileceğini anlatmak gerekir.
Hem o kadar uzak değildir ki, insanın yaşantısının proğramı üzere mevt de proğramlanmış, hazırlanmıştır.
Her İnsanın kalbine ahiret inancı ve öldükten sonraki hayatın muştusu teselli olmuştur.
Uzm. Çocuk Gelişim/Psikoloji Bilim Uzm.
Yasemin TAŞ
Kaynak:Doktor Sitesi