Çocukları dünyaya geldiği andan itibaren tüm ebeveynler yetiştirme süreciyle ilgili doğruları yapmak konusunda telaş duyar. Üstelik bu periyotta babaanneler, anneanneler, komşular hatta tanıdıklar çocuk yetiştirme konusunda kendi tecrübelerini paylaşıp tavsiyelerde bulunur. Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Meltem Uğraş, çocuk gelişiminde elbette tecrübelerin kıymetli olduğunu fakat her çocuğun farklı olduğunu unutmamak gerektiğini hatırlattı.
Çocuğun uzunluğunu oluşturan etkenlerin multifaktöriyel olarak tanımlanan çoklu faktörlerden oluştuğunu ve bu nedenle tek etkenin genetik olamayacağını belirten Prof. Dr. Meltem Uğraş, “Burada genetik yatkınlık kadar çevresel faktörler dediğimiz beslenme, uyku, çocuğun spor yapması da kıymetlidir. Ayrıyeten çocuğun doğum haftası, doğum tartısı ve birinci iki yaştaki büyüme de çocuğun gelişimini çok önemli manada etkilemektedir” diye konuştu.
“Büyüme, gelişme bozukluğu çocukların zekasını da etkiler”
Bu bilginin bir manada yanlışsız olduğunu söyleyen Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Meltem Uğraş mevzuya şöyle bir açıklık getirdi:
“Büyüme dediğimiz vakit çocuğun beden yükü ve uzunluğundan bahsederken, gelişme dediğimizde çocuğun motor işlevlerinin, zekâ gelişiminin yaşına nazaran davranışları kıymetlendirilir. Hasebiyle büyüme ve gelişmesi genelde bir ortada kullanılır. Lakin büyüme kısmen daha fizikî bir şeydir ve bu noktada küçük çocuklarda baş etrafı de uzunluk ve kilo kadar değerli bir belirteçtir. Büyümeyi değerlendirirken çocuğun beden tartısına ve baş etrafına de bakıyoruz. Örneğin baş etrafında olağandan sapmalar yani fazla büyüklük yahut fazla küçüklük olması çocukta zekâ geriliğine neden olabilecek bir bulgu olabilir. Tıpkı halde çocuğun motor işlevlerini etkileyen bir hastalık da zekâ gelişimi ile birlikte bir gelişme geriliği neden olabilir. Yani çocukta hem zekâ geriliği hem de motor işlevlerinde gerilik ile giden hastalıklar olabilir. Çocuğun büyüme gelişme geriliğinin yanı sıra çocuğun farklı imajı kimi sendromik hastalıkların ipucu olabilir. Ki bunların bir kısmı da zekâ geriliği ile birlikte gitmektedir. Hasebiyle büyüme ve gelişme bozukluğu çocuğun zekâsını direkt olarak etkilemese de zeka gelişimi olan çocuklarda büyüme gelişme sıkıntıları bir ortada gözlenebilmektedir.”
“KIZLAR 18, ERKEKLER 21 YAŞINA KADAR BÜYÜR”
Bu bilgi için de bu kadar keskin hudutlar belirlemenin hakikat olmayacağını anlatan Prof. Dr. Meltem Uğraş, büyümedeki ivmelenmelerle ilgili şunları anlattı:
“İnsanoğlu hayatı boyunca iki tane büyük büyüme atağı yaşar. Bunların biri doğduğu vakit yaptığı ataktır. Çocuk bir yaşında çok önemli bir büyüme atağı yapar ve doğum tartısının üç katını ve doğum uzunluğunun da yarısını ekleyerek bir yılı tamamlar. Buna yakın bir büyüme atağı ergenlerde görülür. Ergenlik periyodunda, kızlar ve erkekler yaklaşık 20-25 cm uzar. Kız çocukları adet görmeye başladıktan sonraki iki yıl içerisinde uzamaya devam eder. Tabi en son boya gelmek için yeniden çevresel ve genetik faktörlerin de rolünü unutmamak gerekir. Büyüme yaklaşık 18 yaş dolayında tamamlanır.”
Çocukların sonuncu uzunluğunu etkileyen faktörler ortasında, genetik, çevresel kurallar, çocuğun beslenmesi ve hatta anne karnındaki beslenmesi, anne karnında maruz kaldığı enfeksiyonların yer aldığını hatırlatan Prof. Dr. Meltem Uğraş, bu nedenle çocuğun kesin uzunluğuna ulaşmasında ebeveynlerin tek başına tesirli olmadığını söyledi. “Münasebetiyle genetik faktörler kıymetli olmakla birlikte her vakit için uzun uzunluklu ebeveynlerin uzun uzunluklu çocukları olmayacağı üzere kısa uzunluklu ebeveynlerin de kısa uzunluklu çocukları olmayacaktır” diye konuştu.
‘Süt uzunluk uzatır’ bilgisinin de ebeveynler ortasında sıklıkla yanlış bilinen bir bilgi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Meltem Uğraş, hususla ilgili şu bilgileri verdi:
“Boyu uzatan faktörler ortasında beslenme ve alışılmış ki proteinli besinlerin kıymetli katkısı vardır. En çok bilinen ve tahminen de kullanılan süttür. Lakin sütün özelliği protein olmasıdır ve yalnızca süt yüklü beslenerek uzunluk uzamaz. Çocuğun yaşına uygun ölçüde günlük nizamlı protein alımı uzunluk uzamasına yardımcıdır. Beslenmede istikrarlı beslenme çok değerlidir. Çocuklara ağır ölçüde proteinli besinler vermek yanlışsız değildir, zira proteinler bedende depolanmazlar; gereksinimimiz olan kullanılır ve kalanı da harcanmadan atılır. İstikrarlı beslenme ve idman uzunluk uzamasına katkı sağlayabilmektedir.”
“ÇOCUKTA BÜYÜME GELİŞMENİN GÖSTERGESİ KİLODUR.”
Kilolu çocuğun sağlıklı büyüdüğü ve geliştiği yargısının da yaygın bir niyet olduğunu söyleyen Prof. Dr. Meltem Uğraş, bu bilginin de kısmen gerçek olmakla birlikte büyümede kilonun tek başına kâfi bir gösterge olmadığına işaret etti. Prof. Dr. Uğraş, şunları anlattı:
“Çocuk hasta takibinde yahut çocuk polikliniğinde birinci bakılan ölçümler çocuğun uzunluğu ve kilosudur. İkisi bir ortada ölçülür ve yaşa nazaran persentil (yüzdelik) kıymetlerine bakılarak çocuğun büyümesi ile ilgili karar verilir. Çocuğun uzunluğu kilodan daha değerlidir. Yeniden persentil kıymetlerine bakıldığında uzunluk ve kilonun birbirine yakın olması yahut uzun devir takiplerde çocuğun daima kendi uzunluk ve kilosunun istikrarlı olması manalıdır. Kilo persentili uzunluk persentilinden daha fazla olan çocuklarda obezite gelişmesi kelam konusu olabileceği için dikkatli davranıp gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir”
Bebeklerin doğdukları andan itibaren nizamlı olarak doktora gitmeleri gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Meltem Uğraş, sağlıklı çocuk izleminde de tertipli tabip denetimlerinin çok kıymetli olduğunu hatırlattı: “Çocuklar birinci bir yılda ayda bir olmak üzere hayli sık tabip denetimine sarfiyat. Altıncı aydan sonra rastgele bir hastalık durumu yoksa iki yahut üç ayda bir takip uygun olacaktır. Bir yaşından sonra ise genelde 3-6 ayda bir takip edilir. Hiçbir hastalığı olmayan çocukların da Sağlam Çocuk Polikliniğinde büyüme ve gelişmesinin takibi kesinlikle gereklidir. Zira her yaşta takip edilmesi gereken muhakkak parametreler vardır. Öncelikle çocuğun uzunluğu ve kilosuna bakılır, nörolojik gelişimi göz önüne alınır ve yaşına uygun gelişiminin sağlanıp sağlanmadığı denetim edilir.”
BEYİN DOĞUMDA BÜSBÜTÜN GELİŞMİŞTİR
Beyin gelişimi ergenliğin sonlarına yanlışsız tamamlanmaktadır. Birinci yıllarda gelişim epeyce süratlidir lakin ergenlik sonrasına kadar devam emektedir. Gelişim bireyin bedensel, zihinsel, lisan, duygusal ve toplumsal istikametten (büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle) ilerleyici istikamette değişmesidir. Beyin gelişimi anne karnında iken başlar, doğumdan sonra da beslenme, etraftan gelen uyaranların tesirleriyle devam eder. Bir çocuk, hudut sistemi, kas ve iskelet sistemi kâfi olgunluğa eriştiğinde ağaca tırmanabilir. Bu ortada her çocuğun gelişim basamaklarını tamamladığı yaşlar için kesin vakit (ay) söylenmemesinin nedeni, bunun bireyden bireye muhakkak vakit dilimlerinde olabilmesidir.
Çocukların yürüme, konuşma, idrar ve gayta tutma üzere aşikâr başlı işlevleri yapabilmeleri kabaca belirli aylarda olur. Örneğin 2 sağlıklı çocuk 10 ve 14 aylıkken yürüyebilirler ve bu 2 çocuk da olağandır. Bu olağan durumlarda görülen değişkenlik çocuğun anne karnındaki faktörler, genetik özellikleri, toplumsal etrafı, uyaranlar üzere çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Motor gelişim birinci yıllarda daha süratli ve baskın olurken, büyüdükçe mental, toplumsal ve bilişsel gelişim devam etmektedir. Sistemli denetimlerde uzunluk ve kilo yanı sıra her yaş kümesine mahsus gelişim doktorlarca değerlendirilmekte ve olağan dışı durumlarda gerekli kısımlara yönlendirilmektedir.
Kaynak: Kadinvekadin