Üreme sıhhati ve genetik

0 24

İnfertilite

Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin en az 1 yıl müddetle gebelik yaşayamamaları infertilite (kısırlık) olarak kabul edilir. Tüm evli çiftlerin yaklaşık %15’inde bu sorun görülmektedir. Sebebi saptanabilen infertilite hadiselerinin 1/3’inde infertilite erkek kaynaklı, 1/3’inde bayan kaynaklı, 1/3’inde hem erkek hem hem bayan kaynaklıdır. Tüm infertilite hadiselerinin yaklaşık olarak %25-30’unda neden saptanamaz. Bu olayların altında çoğunlukla genetik nedenler yatmaktadır. Erkek ve bayanlarda infertilitenin en sık genetik nedeni krozom kaynaklıdır. Sperm sayısında sorun olan erkeklerin %20’sinde kromozom bozukluğu, %20’sinde de Y kromozomunda küçük boyutlu delesyonlar saptanır. Kromozomal hastalıklar dışında birçok tek gen hastalığı da hem erkekte hem de bayanda infertiliteye yol açabilir. Bu nedenle gebelik yaşamakta sorun yaşayan çiftler kesinlikle Tıbbi Genetik uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

Gebelik Kayıpları

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasına nazaran 24. haftaya kadar gerçekleşen ve 500 gr’dan düşük yüke sahip gebelik kayıpları spontan abortus (düşük) olarak kabul edilirken, 24. haftadan itibaren gelişen gebelik kayıpları meyyit doğum olarak tanımlanmaktadır. Klinik olarak teşhis konulan gebeliklerin yaklaşık %15’i düşükle sonuçlanır. Daha erken devirdeki kayıplar da göz önüne alınırsa bu oran %50’nin üzerine çıkmaktadır. 20. Gebelik haftasından evvel 2 ve daha fazla gebelik kaybı yaşanması tekrarlayan gebelik kaybı olarak kabul edilir. Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin %5’inde tekrarlayan gebelik kaybı hikayesi bulunur. Düşük sayısı arttıkça tekrarlama riski de artar. Düşük görülen gebelik haftaları ekseriyetle benzeridir. Tüm incelemelere karşın çiftlerin %40-50’sinde tekrarlayan gebelik kaybına neden olan faktör tespit edilememektedir. Tekrarlayan gebelik kaybına yol açan faktörler ortasında ebeveynlerdeki genetik nedenlerin %2-5 oranında rol oynadığı bilinmektedir. Gebelik kaybı ne kadar erken periyotta olursa genetik sorun bulunma ihtimali o kadar yüksektir. Birinci trimester kayıplarının %50-60’ı, 2. trimester gebelik kayıplarının %10-15’i ve 3. trimester meyyit doğumların %5’i genetik anomalilere bağlı olarak meydana gelmektedir.

Gebelik Kayıplarında Kromozomal Anomaliler

Gebelik kayıplarının en sık görülen nedeni kromozomal anomalilerdir. Tüm gebelik kayıpları göz önüne alındığında kromozomal anomali oranı %50’dir. İleri anne yaşı, erken gebelik yaşı, fetüste malformasyon varlığı, gebelik yaşına nazaran küçük fetüs olması üzere durumlarda kromozomal anomali görülme riski artmaktadır. Kromozomal anomali taşıyan düşüklerin %94’ünde sayısal kromozomal anomaliler görülürken, %6’sında translokasyon ve inversiyon üzere yapısal problemler bulunmaktadır. Gebelik kayıplarına neden olan tüm fetal kromozomal anomalilerin %56’sını trizomiler, %20’sini poliploidiler, %18’ini X kromozomu monozomisi, %6’sını istikrarsız translokasyonlar oluşturmaktadır. Düşüklerde en sık görülen trizomi %32 oranıyla trizomi 16’dır. Öteki sık görülen trizomiler 13, 18, 21 ve 22 nolu kromozomlara aittir. Trizomilerin görülme riski anne yaşı ile birlikte artarken, monozomi X görülme riski anne yaşı arttıkça azalmaktadır. Tekrarlayan gebelik kaybı olan çiftlerin %6’sında translokasyon ve inversiyon taşıyıcılığı olduğu bildirilmiştir. Düşük sayısı ne kadar fazlaysa çiftlerde translokasyon taşıyıcılığı bulunma riski artmaktadır. Tekrarlayan düşük sahibi çiftlerde bayanda yapısal kromozomal anomali olma riski erkeklere nazaran daha fazladır. Bayanda var olan yapısal kromozomal anomalinin düşüğe yol açma riski daha fazlayken, erkekte var olan yapısal kromozomal anomalilerin infertiliteye neden olma riski daha yükektir. Erken periyot gebelik kayıplarının yaklaşık olarak yarısında kromozomal anomali saptanmasa da, diğer tek gen hastalıkları yahut multifaktöryel poligenik hastalıklar üzere genetik sıkıntılar spontan abortus nedeni olabilir. Konvansiyonel sitogenetik tekniklerle saptanamayan, fakat Array-CGH sistemi ile saptanabilen submikroskopik kromozomal anomaliler (mikrodelesyonlar, mikroduplikasyonlar, DNA kopya sayısı varyantları-CNVs) bilhassa de novo olmaları durumunda gebelik kaybına neden olabilmektedir.

Trombifili ve Gebelik Kayıpları

Geç periyot gebelik kayıplarında rol oynayan kıymetli genetik faktörlerden birisi herediter trombofilidir. Gebelik başlıbaşına koagülasyonu artıran bir durumdur. Kazanılmış trombofilik bir defekt olan antifosfolipid antikorları tedavi edilebilen değerli bir gebelik kaybı nedenidir. Aktive protein C rezistansı da gebelikte venöz tromboemboli riskini artırarak gebelik kaybına yol açabilmektedir. Otozomal dominant kalıtım kalıbına sahip olan Faktör V Leiden mutasyonu (FVL) herediter trombofilinin en sık görülen nedenidir. Herediter trombofilinin gebelik kayıpları üzerine tesirini araştıran 31 farklı çalışmanın Rey ve ark. tarafından yapılan meta-analizinde, FVL mutasyonu hem erken hem geç devirde tekrarlayan gebelik kayıpları ile, ayrıyeten geç devirde tekrarlamayan gebelik kaybı ile bağlı bulunmuştur. F2 G20210A mutasyonu erken devirde tekrarlayan, geç periyotta tekrarlamayan gebelik kayıpların artmış risk faktörü olarak saptanmış. Lakin bu mutasyonların geç periyot gebelik kayıpları ile münasebeti erken periyoda nazaran daha güçlü olarak saptanmış.

Kaynak:Doktor Sitesi

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.