PARATİROİD BEZİ HASTALIKLARI
Paratiroid bezleri uzunluğunda Tiroid bezi art üst ve alt taraflarına yerleşmiş 4 adet küçük bezden oluşur. Bu bez Parathormon (PTH) isminde bir hormon salgılar. Parathormon bedenimizde kemik ve kas metabolizmamızın ana elementleri olan Kalsiyum ve Fosfor istikrarının sağlanmasını sağlar. Dolayısı ile paratiroid bezler ile ilgili bir hastalıkta Kalsiyum ve Fosfor istikrarımız bozulacağından buna bağlı olarak birçok farklı semptom ortaya çıkar. Bu bez ile ilgili olan hastalıkları çok basitçe ikiye ayırabiliriz. Fazla hormon salgılanması durumuna Primer Hiperparatiroidi, az hormon salgılanmasına ise Hipoparatiroidi diyoruz.
1- Primer Hiperparatiroidi :
Paratiroid bezlerden gereğinden fazla PTH salgılanması sonucunda ortaya çıkan hastalıktır. PTH yüksekliğinin en sık sebebi Paratiroid bezlerden bir yada birkaçında ortaya çıkan Adenomlardır. Daha az sıklıkla görülen başka iki neden ise Paratiroid bezlerin büyümesi (Hiperplazi) ve Paratiroid bezi kanseridir.
Semptomlar : Parathormon yüksekliğinde Kanda Kalsiyum artarken Fosforda azalma görülür. Kanda artan Kalsiyum yüksekliğinin derecesine nazaran değişmekle birlikte hastalarda çok su içme, çok idrara gitme , tekrarlayan böbrek taşları, kabızlık, kalpte ritim sorunları, halsizlik, kas ağrıları, depresyon , hipertansiyon , gözlerde bant keropati hastalığı ve kemiklerde erime üzere bir çok farklı semptom ortaya çıkabilir.
Teşhis testleri : Şüphelenilen bir hastada birinci bakılması gereken test kan kalsiyum ve fosfor seviyeleridir. Kalsiyum yüksekliği görülen hastalarda ikinci etapta Parathormon ve Vitamin D seviyelerine bakılır. Parathormon seviyesi uygunsuz bir biçimde yüksek olan hastalarda paratiroid ultrason , paratiroid sintigrafisi üzere radyolojik testler ile hormon yüksekliğine yol açan adenom tesbit edilir. Hiperparatiroidisi olan hastalarda kemik erimesi, böbrek taşı ve göz bulguları açısından gerekli olan öbür testlerde istenir.
Tedavi: Kan Kalsiyum seviyesi çok yüksek olanlarda Kardiak tesirlerden korumak için acil müdahale edilmesi gerekir. Ölçülü kalsiyum yüksekliği olan bireylerde kalsiyumu yükseltme potansiyeli olan Lityum, Tiyazid ve kalsiyum preperatları üzere ilaçlar kesilir. Hastaların günde en az 2-2.5 litre su içmeleri ve kalsiyumdan yoksul (süt, peynir, yoğurt vb) diyet ile beslenmeleri söylenir. D vitamini eksik olanlar uygun halde tedavi edilir. Kemiklerinde hiperparatiroidiye bağlı erimesi olanlara Bifosfanat kümesi kemik erime ilaçları başlanır.
Paratiroid Adenomlarının kesin tedavisi cerrahidir. Şikayeti olan hastaların hiç beklemeden ameliyat olmaları gerekmektedir. Paratiroid adenomu olup hissedilen hiçbir şikayeti olmayan şahıslarda (Asemptomatik Hiperparatiroidi) ise aşağıda sıralanan durumlardan rastgele birinin olması durumunda tekrar cerrahi tedavi önerilmektedir.
Kan kalsiyum bedeli olağan laboratuar üst hududundan 1mg/dl (0,25 mmol/L) fazla ise
Kreatinin klirensinin, uygun yaş ve cins olağan kıymetine nazaran, % 30 ve üzerinde azalması
Kemik kırık riskinin artmış olması
Hastanın 50 yaşından küçük olması
Tıbbi açıdan takip edilemeyecek hastalar
2. Hipoparatiroidi :
Parathormon eksikliği yahut Parathorormonun tesirine direnç gelişmi sonrası ortaya çıkan duruma hipoparatiroidi denilir. Hipoparatiroidi nedenlerini genel olarak 3 kümede toplayabiliriz.
Poligandüler sendrom kompanenti olarak
Tiroid cerrahisi yahut İyot 131 (Atom) tedavisi sonrası
Parathormon tesirine direnç gelişimi (Psödohipoparatiroidi).
Semptomlar : Parathormon düşüklüğü sonrasında kan kalsiyum seviyesinde düşüklük gelişir. Hipokalsemi sonucunda el, ayak ve dudak etrafında uyşma , karıncalanma ve kasılma , tetani, bronkospazm, kalte ritim bozukluğu, depresyon, beğenilen katarak ve hipotansiyon üzere bir çok farklı semptom ortaya çıkabilir.
Teşhis Testleri : Klinik kuşkusu olan hastalarda total kasiyum iyonize kalsiyum, fosfor, magnezyum, albumin, alkalen fosfataz, 25-OH vitamin D ve parathormon seviyelerine bakılır. Poliglandüler sendrom düşündüren bulgusu olan hastalarda bedendeki başka hormonlar ile ilgili gerekli görülen testlerde istenir. Psödohipoparatiroidi düşünülen hastalarda ise dinamik endokrin testler uygulanır.
Tedavi : Bronkospazmi tetani ve ritim bozukluğu üzere hayatı tehtit eden hipokalsemi bulgusu olanlarda ve kan kalsiyum seviyesi ileri derecede düşük olanlarda acil damardan kalsiyum replasmanı yapılır. Cerrahi yahut İyot 131 tedavisi sonrası hipoparatiroidi gelişen hastalarda ise ömür uzunluğu uygun dozda ağızdan kalsiyum ve etkin vitamin d desteği verilir ve makul aralıklar ile hastanın kıymetleri denetim edilir. Parathormon düşüklüğü tedavisinde kullanılmak üzere Parathormonun enjeksiyon biçiminde kullanılabilen formu üretilmiştir. Yurtdışında Natpara isminde piyasada bulunan ve kullanılan ilaç şimdi ülkemizde bulunmamaktadır.
Kaynak:Doktor Sitesi