Kanser fizikî sağlık durumları üzerindeki olumsuz tesirlerin yanı sıra, kıymetli ruhsal problemleri da beraberinde getirebilen önemli bir hastalıktır. Bu tanıyı almak birçok ağır ve farklı hisleri da beraberinde getirmektedir. Kişiliğimiz, inançlarımız, kültürel yapımız, geçmiş travmalarımız, zorluklarla baş etme gücümüz hastalığı nasıl algılayacağımızı, yorumlayacağımızı ve bununla nasıl baş edebileceğimizi belirler. Kanser tanısı alan hastalarda olumsuz hislerin açığa çıkması genel olarak kaçınılmazdır. Ümitsizlik, dehşet, anksiyete, telaş üzere hisler tetiklenir ve kişi bunlarla baş etmede zorlandığında sıklıkla öfke hissedilir. Bazen ise aylarca şikayetlerine teşhis konulamadan hastanede yatan hastalar için belirsizliğin sona ermesi ve ne ile gayret edileceğinin bilinmesi rahatlama sağlayabilmektedir.
Bu süreçte, hastaların verdikleri yansılar çok farklı olabilmekle birlikte birinci etapta en yaygın reaksiyon şok ve inkardır.
ŞOK EVRESİ
O an için hiç beklenmeyen bir haber ile karşılaşıldığında; hiçbir şey hissedememe, bu teşhisi duyduktan sonra doktorun söylediği öbür hiçbir kelimeyi hatırlayamama, dediklerini anlayamama, nefeste daralma, kalp çarpıntısı, panik, gerginlik hali yaşanabilir. Bu evre, hasta bir müddettir takipte ve kişi kanser tanısı alacağını az çok öngörüyorsa daha hafif ve kısa periyodik olabilir. Lakin, ani bir formda öğrenildiğinde saatler hatta günler, haftalar sürebilir.
İNKAR EVRESİ
Hasta kanser tanısı aldığına inanmak istemez yahut inanmakta zorlanır. Hastalığı yokmuş üzere davranabilir. Tedavi alsa bile kanser olmadığını düşünebilir. Bu inkarın sebebi hissedilen tasa ve paniği savunma gereksinimidir. Aslında hastanın benliğini korumak için savunma sistemlerinin ortaya çıktığı devirdir.
ÖFKE EVRESİ
Bu evre neden ben, niçin artık ya da niçin bunlar benim başıma geldi formunda sorgulamaların olduğu evredir. Hastaların etraftaki insanlara öfke duymaları, onlara kızmaları, suçlamaları da bu evrede sıklıkla görülür.
PAZARLIK EVRESİ
Öfkeden sonra kanser hastalarının yaşadığı bir başka evredir. Bahtla, cihanla, hastalığa sebep olan ne varsa onunla bilinçdışı olarak pazarlık yapılır. Hastaların kendileri için dua ettikleri, adak adadıkları görülür. Örneğin; “Bu hastalığı atlatayım, kurban keseceğim.”
“Şunu versem hastalık gitse…” üzere telaffuzlar görülebilir.
DEPRESYON VE KABULLENME
Depresyon devri hastaların çaresizlik, ümitsizlik hislerini hissettikleri devirdir. Kabul etmek artık öfke ve korkudan çok hüzün ve ıstırap hislerini barındırır. Uykuda, iştahta, güçte azalmalar görülebilir. Etrafıma, aileme yük oluyorum üzere suçluluk kanıları görülebilir. Çökkün duygudurum, uyku, iştahta bozulmalar, ümitsizlik, çaresizlik, hayattan keyif alamama, dikkat problemleri, güç azlığı üzere belirtiler şiddetli, uzun periyodik, hayatı ve fonksiyonelliği etkiliyor ise dayanak almak değerlidir. Kabullenme sürecinde artık hastalar hastalığı kabul eder ve tedaviye ahenk sağlamaya çalışırlar.
Tedaviyle birlikte kemoterapi, radyoterapi sonrasında oluşan ruhsal tesirlere baktığımızda hastalarda kendine acıma, ümitsizlik, çaresizlik görülebilir. Süreç uzadığı ve istenen tesirler alınamadığında, bu hislerde artışlar yaşanabilir. Bazen süreçler olumlu ilerlese bile bu olumlu ilerleyiş göz arkası edilebilir.
Kemoterapi sonrası saç dökülmesi ya da yaşanan bedensel olumsuz değişikliklerde ruhsal reaksiyonlara, vücut algısı bozulmalarına neden olabilir. Hastalığa yan yitimler de eşlik edebilir. Örneğin; özgüven kayıpları, maddi kayıplar, toplumsal rol kayıpları üzere. Kişi süreç içinde bunların da yasını meblağ.
RUHSAL TAKVİYENİN ROLÜ
Bu süreçte alınacak ruhsal dayanak ruhsal kahırların azalmasına, baş etme marifetlerinin geliştirilmesine, hastaların özgüvenlerinin artmasına katkı sağlar. Kişinin tedavi sürecinde karşılaştığı problemler için baş etme mahareti kazandırarak tahliller üretmek, öfke, suçluluk üzere hislerin konuşulacağı ortamın oluşturulması, hasta için ve tıpkı vakitte medikal tedaviyi de desteklemek ismine hayli kıymetlidir. Ruhsal dayanakta hedeflenen; kişiyi, hastalıkla ilgili his ve kanılarını anlatması konusunda cesaretlendirmek, aile ve etraf ile toplumsal etkileşimi arttırmak, olumsuz hisleri en aza indirmek ve böylece kişinin hastalığa karşı direnme ve uğraş gücünü arttırmaktır. Kanser tedavisi gören hastalarda tıbbı ve ruhsal takviyenin eş vakitli olarak yürütülmesi epey değerlidir.
Kaynak:Doktor Sitesi