Hayatını işgal eden suiistimalcilere bir türlü direnemeyenler ve hayır diyemeyenler… Ne vakit sana muhtaçlık duyulsa oradasın. Olmak istemediğin yerlerde, yapmak istemediğin işlerde, üslenmek istemediğin vazifelerde başrolde sen varsın. Olağan vakitte fikrin sorulmazken iş başa düştüğünde birinci senden rica ediliyor. İçinden “hayır, hayır, hayır” derken ağzından daima “Evet, tamam yaparım, olur sorun değil” mi çıkıyor? Sanırım sen de hayır diyemeyenlerdensin. Hayatını işgal eden suiistimalcilere bir türlü direnemeyenler ve hayır diyemeyenler… “Kötü biri üzere görünmek istemiyorum, reddetsem kaba olduğumu düşünecekler. Reddedersem o da benim istediklerimi yapmaz. İstediği şeyi yapabilirim, en âlâ ben beceririm bu işi. Elime mi yapışır yapsam? Reddetsem ayıp olur, hayal kırıklığına uğratırım karşıdakini, kaybederim. Hayır dediğim için çok tepki gösterir, beni aksiler artık.”
Bu cümleler tanıdık mı? Benim terapi odasında genelde duyduklarım bu ve gibisi şeyler. Genelde uyumlu ve kabul edilen biri olmaya çalıştığın için hayır sözünün yanından bile geçmiyorsun. Az evvel saydığım şeylerden ötürü ahenk göstermeli ve yıkan değil yapan taraf olmalısın. Aslında bu çocukluktan itibaren sana öğretilmiş bir durum olabilir biliyor musun? Hatta sana bir sır daha vereyim kültürel olarak da feci halde evet demeye programlıyız. Hayır diyememek önemli bir hudut koyma sorunu ve sen bunu lakin çocukluğunda öğrenirsin.
Bağımsız olma özerklik devrinde, erken yaşlarda ve anne baba yanında olur. Anne babanın tavırları bu devirde çok ancak çok önemli! Anne babanın kendine alan açmana müsaade vermesi gerekir. Vermezlerse anne babanın onayı ve sevgisini kaybetmekten korktuğundan denemez, tam uyumlu bir çocuk olursun. Yalnızca istendik halde davrandığında onaylanıp farklı ve kendine has davrandığında cezalandırıldıysan hayır demek, kabul etmemek ya da reddetmek senin için cezalandırılacağın, sevilmeyeceğin, reddedileceğin, dışlanacağın, reaksiyon alacağın bir durum olarak kodlanır kafanda.
Hayır diyememek önemli bir hudut koyma sorunu ve sen bunu lakin çocukluğunda öğrenirsin. Hayır demenin, farklı düşünmenin berbat olduğunu öğrendin ya bir kere… Her durumda çocukken hayır demenin, farklı düşünmenin makûs olduğunu öğrendin ya bir kez. Bundan sonra karşına kim çıkarsa çıksın onları da keyifli etmek ve onlar tarafından dışlanıp uyumsuz görünmemek için her dediklerini kabul eder, işlerini yapar, gitmek istemediğin yerlere gidersin. İçinde biraz da olsa kendini başkalarından daha az mahir, girişken, toplumsal görme üzere bir durum varsa bir de bu eklenir üstüne. Aman bana kızmasınlar, beni makûs bilmesinler, bana makus davranmasınlar, beni sevsinler dedikçe kendinden verirsin. Ah o sevme sevilme, onaylanma gereksinimi yok mu?
Güya seni sen olduğun için sevemezler üzere gelir, illa bir şey yapman gerekir zira küçükken kendin olduğunda bedelini ödemişsindir. Üstüne bir de toplumca aşılanan yardımseverlik, büyüklerine karşı gelmeme, kişiselliğin lanetlenmesi üzere şeyleri koy, sen hayır demeyesin de kim desin. Kültürümüzde hayır demek büyük günah!
Bugünü kendime ayırdım ya da yapmak istemiyorum, bu benim işim değil, kusura bakmayın lakin istemiyorum üzere cümleler sizi bizim üzere toplumlarda çabucak oyun dışı bırakır seni. Bu her yerde böyledir. Şirketler mesela, kurumsalız diye övünür lakin profesyonelliğe geldiğinde aileyiz ismi altında profesyonellik dışı işleri sana sunar ki hayır diyemeyesin. Yani demem o ki hoş insan hayır diyememek için çok güçlü nedenlere sahip olabilirsin. Buraya kadar kabul ancak nasıl hissettiğin ve neler yaşadığını da bilmelisin. Etrafındakilere daima öfkelisin en başında senden yapmak istemediğin şeyleri devamlı yapmanı bekledikleri için. Hatta tahminen en yakındakiler bile senin sana ilişkin bir hayata sahip olduğunu unuttu. Seni bir türlü anlamıyor uzunluğuna ısrar kıyamet kendi istediklerini dayatıyorlar. Ufak tefek itiraza yeltenecek olsan bin sefer özür dileyip bin bir açıklama yaparak hayır diyebiliyorsun.
Tahminen bir mühlet durup düşünüyorsun nasıl hayır diyeceğim diye tutarsız ya da kıvırmaya çalışan bir duruma bile düşüyorsun bazen. Hayır diyemedikçe karşındakilere kızıyor, asıl kızmam gereken kendim deyip kızgınlığını kendine çeviriyorsun tahminen. Hayat alanından, kişiliğinden, vaktinden taviz verirken evet dediğin şeylerin kimisi devasa makûs sonuçlar açıyor başına. Tahminen gelme diyemeyip gece uzunluğu ağırladığın konuk yüzünden bir günün uyuklayarak geçti işyerinde ne olacak canım diyorsun. Pekala, ailesine hayır diyemediğinden istemediği işi, eşi seçenler, yalnızca yanında durduğu arkadaşı yüzünden suça ortak sayılanlar var bilir misin? ir de işgalciler sarmaya başladı mı dört bir yanını büsbütün çaresiz kalırsın.
Bir işi her durumda üstelenecek, her durumda bir şeyi kesinlikle kabul edecek birisi varsa, o kişinin etrafında makûs niyetli, suiistimale yatkın istismarcılar belirir ve durumu bir hoş berbata kullanmaya başlar. Bir de seni hayır demeye iten durum aslında bir bumerang. Seni kırmalarından, üzmeleri incitmelerinden korkarsın. Bir müddet sonra evet demen de işe yaramaz daima daha fazlasını beklerler, bir gün eksik bıraktığın ya da gereğince yapamadığın tahminen de istemeden yapamadığın bir şeyden ötürü incitirler, üzerler, kırarlar zira almaya alışık olduklarından bu durum güzellerine gitmez.
Cepteki insan, yedek kulübede bekleyen Kamil, muhtaçlık duyduğunuzda “çekinmeden kullanınız” yazılan tabela üzere hissedersin. İster istemez özgüvenin düşüp kendine saygın azalır. Makûs hissettiğinde kimse yoktur yanında zira karşıdakine istemeden dediğin her evet kendine hayır demektir.
O yüzden karşındakiler de yeri geldiğinde sana hayır der. O denli değil mi lakin sen kendine yer açmazsan hayatında oburu sana neden açsın? O yüzden seni umursamaz, sana saygılı davranmaz, seninle ilgilenmez, sen nasılsa seni geri plana atmayı onlara kendi elinle öğrettiğinden işleri düşmedikçe sana gelmezler. Ya hürmetlerini, sevgilerini kaybedersem dersin lakin üzgünüm birinci bunu kaybedersin zira aslında her şeyi her istendiğinde yapan ve onun için hiç gayret gösterilmesine gerek kalmayan birisi istendiği an gözden çıkarılacak birinci kişidir. Nasıl olsa tekrar muhtaçlık duyarsan hayır demez. Ve hürmet, ihtimam gidiverir. Böylece kaybetmiş de olursun esasen. Basitçe verdikçe onlar için bedeli olmaz, kıymeti azaldıkça sen daha çok verirsin, senin çırpınışını gördükçe onların seni daha aşağıda gördükleri bir durum oluşur. Bir dakika, beni sevsinler, ilgilensinler, dışlamasınlar, bana hürmet göstersinler diye evet demiyor muydun her şeye? Bu işte bir zıtlık var…
Hayır diyemediğin her an oburunun hayatını yaşıyorsun! Aksilik şu ki hayır diyemediğin her an oburunun hayatını yaşıyorsun. Geminin dümeninde oburu var, rotanı bile belirleyemiyorsun. Oburunun ajandasında tik atacağı işler için sen koşturuyorsun. Sana ilişkin plan amaç, seçimler tahminen de hayaller yarım kalıyor. Birilerinin devamlı böldüğü kesimli bir harita ile ilerlemeye çalışıyorsun. Lakin senin de gücünün bir hududu var, güzel görüneyim derken düzgün olmaktan vazgeçiyorsun. Tüm gücünü onlara harcarken kendine bir damlacık kaynak bırakmıyorsun. Buna son vereceğim fakat nerden başlamalı mı diyorsun? Sana sihirli bir değnekle dokundum ve sen istemediğin şeylere evet demeyen bir insan haline geldin. Birinci kime ve hangi bahislere hayır demeye başlardın? Neye, kimlere, hangi bahislere hayır kederin? Bir düşün. Birincisi içinden yükselen sesi bastırmamayı öğren.
Birinin isteğine karşı huzursuz, rahatsız, isteksiz, mutsuz hissediyorsan onu yaparken de birebir hislerle olumsuz hissedeceksin demektir. İç seslerimiz en büyük uyarıcılarımızdır. Birinci işaret bu olsun.Kendini tanımakla ilgili badiren olduğunu anla! Sonrasında kendini tanımakla ilgili badiren olduğunu anla. Kimlerle olmaktan, neler yapaktan, nerelere gidip, nelerle uğraşmaktan hoşlandığını bul ki aykırısı bir durumda alarm mekanizman çalışıp sana istenmeyen uyarısı verebilsin. Birileri sana sormadan ve senden yanıt beklemeden kendi yanıtlarına, hayat kıstaslarına hakim ol. Bunlarla gerekirse tanış, bunları listele. Bu neden mi değerli? Hayır dediğin esnada kişi bunu bana özel yapıyor ya da yansılı davranıyor demek yerine kuralların ya da prensiplerine dayandığını görürse hem anlayacak, hem hürmet duyacak hem de sonlarını görüp seni tanıyarak sana karşı pozisyonunu belirleyecektir. Ben kimseye kefil olamıyorum arkadaşım prensip sıkıntısı o formda bir riske giremem.
Ben âlâ tanımadığım insanları konutuma davet edemem. Dışarıda buluşabiliriz ancak. Ben hafta içi dışarı çıkmam, deniz kenarı sevmiyorum ya da yüksek sesli müzik yapılan yerleri sevmiyorum. Şu anda spor saatim seninle yemeğe gelemem çok açlığın yoksa spordan sonra buluşuruz, ben yerim sen de bir şeyler içersin fakat sporumu aksatamam. Sizler tekne ile tatile gidiyorsunuz lakin ben sevmiyorum ben orman insanıyım size uygun cümbüşler. 1. Senden istenen devasa bir fedakarlık mı yoksa iş görecek küçük bir yardım mı? Bir kıymetlendirme yap senden istenen devasa bir fedakarlık mı yoksa iş görecek küçük bir yardım mı? Yardımsa yapmayı istiyorsan yapar sonunda da birine yardımcı olmanın memnunluğunu yaşarsın. Çok bir istekse kendinden verir, mutsuz ve huzursuz olursun.
Bunu ayırt etmeyi öğren ve sana çok gelen isteği karşı tarafa sesli olarak söyle. Çok büyük bir şey olduğunu bir de senden duyup anlasın. 2. Ortaya vakit koyabilirsin… Israrcı bir tip varsa karşında ve anlamıyorsa ortaya vakit koyabilirsin. Hem karşı tarafı makul düşünmeye hem de kendini hakikat karar vermeye sevk edecek bir vakit koyabilirsin ortaya. Bakarız, o vakit gelsin, dur bir düşünelim de. Vakit geçtikten sonra uzunca sebepler sıralayarak özgüvensiz davranma ki daha çok ısrar edersem kabul eder diye düşünmesin. İstemediğini söylemen yetmez mi? 3. Hayır demen için, hayır sözüne de alışman gerekiyor elbette…
Hayır demen için kendini tanıman, prensiplerini bilmen kadar hayır sözüne de alışman gerekiyor. Gün içerisinde küçük şeyler için hayır demeye çalış hatta buna özel bir gün ayır ve ufak şeylerden hayır diyerek başla. Özgüven kırıntıları birleşip nasıl da yollar oluşturur sanıyorsun? Bir yerden başlamalı ise buradan başla. 4.Hayır demek hudut çizmeyi öğrenmektir… Hayır demek hudut çizmeyi öğrenmektir. Sen öğrendikçe bahçenin etrafı çitle sınırlanacak. Küçük küçük şeylere hayır dedikçe istedikleri an girip işgal edemeyecekler alanını, ezilmeyecek çiçeklerin. Hayır demeyi öğrenmezsen bir sürü çakıl taşının bir ortaya gelip seni hayatından geri bırakan asfalt bir yol haline geldiğini göreceksin üst üste koyunca. O yüzden sen dışında herkese verdiğin ehemmiyetin birazını da kendi hayatına vermeye çalış. Diğerlerini üzmeyeceğim diye üzülen olma. Bu hayat senin gerisinde kalma…
Kaynak:Doktor Sitesi