Fibromiyalji nedeni tam olarak bilinemeyen, genel kas ağrıları ve bedendeki makul noktalarda kronik ağrı ile karakterize bir yumuşak doku romatizmasıdır. Toplumda yaygın olarak görülen bu durum öteki hastalıklarla da birlikte görülebilmektedir. Uyku sorunları, kas-iskelet ağrısı, soğuk parmaklar, bilişsel bozukluk, depresyon, bacaklarda karıncalanma, gastrointestinal bozukluklar ve sabah tutukluğu, hastalığın yaygın olarak tecrübelenen semptomlarıdır. FM sıklıkla afektif bozukluklar, tansiyon tipi baş ağrıları, migren ve irritabl bağırsak sendromu üzere yüksek sıklıkta kas-iskelet sistemi dışı semptomlarla örtüşür. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmediği üzere tedavisi için de tek bir gerçek yol yoktur. Bilhassa beslenme alanında uygulanan tedaviler bireye nazaran farklılık gösterebilmektedir.
Fibromiyaljinin nedenleri
Fibromiyalji nin patofizyolojisi yani sebepleri hakkında temel 2 teori mevcuttur: birincisi enteresan bir hipotez, oksidatif gerilim ile ilgilidir, zira kaslar ve nöronlar, yüksek oksijen tüketimine sahip, kolay oksitlenebilir yağ asitleri içeriği ve nispeten düşük antioksidan içeriği nedeniyle hür radikallerin neden olduğu hasara hassastır. FM’nin geliştirilmesi ve sürdürülmesinde rol oynayabilir, fakat hastalığın nedeni yahut sonucu olup olmadığı hala meçhuldür.
Fibromiyalji patofizyolojisine ait bir diğer teori, inflamatuvar sitokinleri içerir. Literatür, IL-1, IL-6 ve IL-8’in FM sendromunda düzenlenmediğini bildirmektedir, bu nedenle bu çeşit sitokinlere karşı hedeflenen tedavilerin gelecekteki idaresinde değerli olabilir. Sonuçlar, bu hastaların yüksek seviyede oksidatif gerilime sahip olduklarını ve tahminen de bedenlerindeki yüksek seviyede hür radikallerin hastalığın gelişiminde rol oynayabileceğini göstermektedir.
Fibromiyaljide beslenme yaklaşımları
Tek bir tedavi olmasa da yapılan çalışmalar ile kimi beslenme yaklaşımları benimsenmiştir. Bu hastalık oksidatif hasara bağlı olarak gelişebildiği için öncelikle antioksidanların alımı önerilmektedir. Bu teklif dahilinde vitamin ve minerallerin kâfi alımı kıymetlidir. Bu besin ögelerine daha yakından bakacak olursak:
1. D vitamini
D vitamini seviyelerinin nüfusun birçoklarında yetersiz ve eksik olduğunu biliyoruz. Ne kadar güneş gören bir ülke de olsak D vitamini seviyeleri düşük düzeylerde kalabiliyor ve bu türlü bir durumda kesinlikle D vitamini desteği kullanılmalıdır. Birtakım ispatlar, FM( fibromiyalji) deneklerinin yaklaşık% 40’ının D vitamini eksikliği ile bildirildiği gerçeği ışığında, FM tedavisinde D vitamini takviyesinin dikkate alınması gerektiğini düşündürmektedir. Ek olarak, çeşitli çalışmalar FM hastalarında düşük serum D vitamini düzeyleri ile kronik ağrı, depresyon ve anksiyete ortasında bir bağ olduğunu ileri sürmüştür. Bununla birlikte, tüm çalışmalar, serum D vitamini seviyelerini test etmenin kıymetini vurguladı ve D vitamini eksikliği için risk faktörleri mevcut olduğunda destek önerdi.
2. A, E, C vitaminleri
C vitamini ve E vitamini üzere antioksidan vitaminler, serebellar işlevleri, hafızayı, duygusal reaksiyonları ve kas işlevini korumak için faydalı olduklarından FM’nin makul tipik semptomlarının idaresinde yararlı bir rol oynayabilir. Fakat şu anda literatürde dengeli bir çalışma bulunmamaktadır. Yakın tarihli bir meta-analiz, FM hastalarında sağlıklı denetimlere nazaran daha düşük E vitamini düzeyleri bildirmiştir, lakin düşük kaliteli çalışmalar tahlilden çıkarıldığında bu fark ortadan kalkmıştır. Ek olarak, antrenmanla yahut idman yapmadan kombine C ve E vitamini ile tedavi, 12 haftalık bir müddet boyunca yalnızca FM’li 32 bayanda antrenmanla karşılaştırıldığında, FM semptomlarında istatistiksel olarak manalı bir düzgünleşme göstermedi, lakin her iki müdahale de değerli ölçüde daha yüksek serum A, C ve E vitamin düzeyleri ile sonuçlandı.
3. Magnezyum
Mg eksikliği, düşük dereceli kronik sistemik enflamasyona eşlik ediyor üzere görünmektedir ve FM hastalarında artmış ağrı düzeylerinden sorumlu olduğu bildirilen bir sinyal hususu olan P hususu düzeylerini artırabilir. Ayrıyeten, Mg eksikliği proinflamatuvar sitokinlerde ve C-reaktif proteinde (CRP) aminor artışına neden olabilir ve böylelikle FM’ye eşlik eden sağlık sıkıntılarını vurgulayabilir. Araştırmalar ayrıyeten kronik uyku yoksunluğunun hücre içi Mg eksikliğine ve idman toleransının azalmasına yol açtığını göstermiştir. FM hastalarında bildirilen interlökin-6 (IL6) ‘daki ani artış, uyku eksikliğinden direkt kaynaklanabilecek yorgunluğun gelişiminde rol oynayabilir.
Mg’nin, spesifik FM ağrı tiplerinin farklı kaynakları olarak araştırılan N-metil-D-aspartat (NMDA) dahil olmak üzere çok sayıda hudut reseptörünü inhibe ettiği bilinmektedir.
Hormonal istikrarın bozulması kimi durumlarda Mg eksikliğine yol açabilir. Örneğin, östrojen varlığı Mg kullanımını arttırır, bu da östrojen düzeyleri düştüğünde menopozdan sonra neden çok sayıda bayana FM tanısı konduğunu açıklayabilir.
4. Selenyum
Se takviyesinin, iskeminin neden olduğu hasara ve kalp ve başka organlarda müteakip reperfüzyon hasarına karşı âlâ bir esirgeyici tesire sahip olduğu birçok hayvan deneyinde gösterilmiştir [136, 137]. Birebiri, taurin ve karnosin dahil olmak üzere çeşitli öbür antioksidan besinler ve yüksek dozlarda antioksidanthormon melatonin ile yapılan çoklu deneylerde bulunmuştur. Melatonin yalnızca kendi başına uygun bir antioksidan olarak fonksiyon görmekle kalmaz, birebir vakitte GPX ve SOD üzere çeşitli antioksidan enzimlerin ve ayrıyeten GR üzere bağlantılı enzimlerin ekspresyonunu da artırır.
5. Probiyotikler
Artan deliller, FM hastalarının, hastalıkla bağlı semptomlarla seçici olarak bağlantılı olan farklı taksonların bolluğu ile mikrobiyotanın değişmiş olabileceğini düşündürmektedir. Çok suşlu bir probiyotik ile 7 haftalık bir desteğin tesirini araştırmak için yapılan bir pilot çalışma, FM teşhisi konan 40 denekte gelişmiş biliş, bilhassa dürtüsel seçim ve karar verme olduğunu göstermiştir. Öte yandan, kendisinin bildirdiği ağrı, ömür kalitesi, depresyon yahut anksiyetede öteki hiçbir faydalı tesir gözlenmedi.
6. Çeşitli çalışmalar valin, lösin, izolösin ve triptofan üzere amino asit eksiklikleri ile FM semptomları ortasında bir bağlantı olduğunu bildirmiştir
Bununla birlikte, bugüne kadar, bu elementlerle bir desteğin tesirini test etmek için hiçbir müdahale çalışması yapılmamıştır. Ayrıyeten, kimi çalışmalar, bu hususları destekleyen deliller çok zayıf olmasına karşın, FM hastalarında botanik yahut antioksidan desteklerden birtakım potansiyel yararlar bildirmiştir. Chlorella pyreinoidosa, cellfood, coenzyme Q10, Ginkgo biloba, askorbigen, L-carnitine, S-adenosylmethionine, kreatin ve melatonin üzere çeşitli besin destekleri FM hastaları için kimi yararlar göstermiş, kas ağrısı, yorgunluk, sabah tutukluğu ve kalite üzere semptomları güzelleştirmiştir. Hastalar sıklıkla desteklerin birçok olumlu tesirini deneyimlese de, klinik uygulamada kullanımlarını önermek için kâfi delil yoktur.
Fibromiyaljide diyet tedavisi
Günümüzde internet hastalıkların tedavisi için değerli bir bilgi kaynağı haline gelse de FM’li birçok hasta, çoğunlukla bilimsel delillerden mahrum birtakım tedavileri uygulamaya çalışıyor. Bu durumun en başında bilimsel olarak bir delili olmayan, hastaların subklinikal alerjisi olabileceği rahatsız edici besinlerin tanımlanmasına ve bunlardan kaçınılmasına dayanan “eliminasyon diyeti” gelir. Yiyeceklerin bireyde nasıl tesir ettiğine bakılarak diyete eklemeler yapılır; bu besinler diyete 5 günde 1 oranında dahil edilir.
“Oligoantijenik” diyet, bilimsel temeli olmayan diğer bir besin terapisi formülüdür; burada çağdaş üretilmiş besinler, diyetten çıkarılır ve paleolitik eşdeğerlerle değiştirilir. Ayrıyeten, FM hastalarına hitap eden birtakım web siteleri, mecmualar ve kitaplarda, Makrobiyotik diyet ve besinlerin yararının potansiyaline ait bilgiler sıklıkla bulunur. Buna karşın, araştırmamızda bu hususlarla ilgili rastgele bir makale bulunmamaktadır. Pratik olarak, kimi hastalara semptomlarının subjektif olarak kötüleşmesine neden olan besinlerden kaçınmaları önerilir.
Bunun dışında düşük FODMAP diyeti, vejetaryan diyet denemeleri de hastalara uygulanmaktadır. Glutensiz, laktozsuz beslenme de teklifler ortasında yer almaktadır. Lakin bu beslenme tedavilerinin hiçbiri bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Bu yüzden bireye has beslenme programı geliştirilmelidir. Hastalık için değil hastaya yönelik bir beslenme tedavisi uygulanmalıdır.
Fibromiyalji beslenme tedavisinde dikkat edilecek noktalar:
1. Kolay karbonhidrat tüketiminden kaçının.
Bağırsak florasının bozulmasına neden olan şeker ve şekerli besinler uzak durulması gereken besinlerin başında gelmektedir. Hm sağlıklı bireylerde hem de her hastalığın tedavisinde birincil yaklaşımlardan biri budur.
Glisemik indeksi düşük olan besinler da bu kümeye dahil edilmelidir. Bu besinler kan şekerinin daha istikrarlı seyretmesine ve alakalı olarak öbür hastalıkların azalmasına, inflamasyonun engellenmesine yardımcı olacaktır.
2. antioksidan besinleri diyetinize ekleyin.
Bilhassa renkli meyve ve sebzeler bu kümeye dahil edilebilir. Avokado,nar, maydanoz, böğürtlen, çilek, enginar, ahududu, ıspanak, pancar, kivi, elma, üzüm, limon… üzere besinler yüksek antioksidan içeriğine sahiptir.
3. omega-3 yağ asitlerini daha çok tüketin.
Omega-3 deyince aklımıza ne kadar balık gelse de bitkisel kaynaklı omega-3 kaynakları de mevcuttur. Ceviz, keten tohumu, zeytin, avokado da beslenmemizde tüketimini arttımamız gereken besinlerden bazılarıdır.
4. Fermente besinlerin tüketimini arttırın.
Fermente besinler bilhassa probiyotik açısından zengindir. Bu yüzden destek olarak probiyotik alsak bile doğalbesinler yoluyla bunu desteklememiz gerekir. Turşu, kombu çayı üzere fermente besinler bağırsaktaki yeterli bakterileri çoğaltır, serotonin seviyesini yükseltir.
5. hayvansal kaynaklı besinleri daha az yemeye çalışın.
Protein tüketiminin fazla olması bu hastalar için sorun teşkil edebilir. Bu yüzden hayvansal kaynaklı besinlerin tüketiminin azaltılması önerilir. En düzgün kullanılabilecek besin; yumurtadır.
6. Gluten sizi rahatsız ediyorsa diyetten çıkarılmalıdır.
Fibromiyaljinin komplikasyonlarından biri olan geçirgen bağırsak sendromu için bu teklif yapılmaktadır. Gluten bağırsaklarınıza ziyan veriyor olabilir. Bu yüzden gluten içeren besinleri diyetinizden çıkarıyorsanız kesinlikle yerine hangi besinleri kullanabileceğinizi öğrenmelisiniz. Zira bu kümedeki besinler vitamin ve mineral açısından da öenm taşımaktadır.
Gluten içermeyen alternatifler: soya, mısır, amarant, sorgum, pirinç, karabuğday… olabilir.
7. Tatlandıcılar ve MSG ( monosodyum glutamat) ‘den uzak durun.
Monosodyum glutamat (MSG), besinlerdeki en konsantre glutamat formlarından biridir. MSG ve fibromiyalji ortasındaki bağ belirsizliğini koruyor fakat birtakım çalışmalar glutamatın azaltılmasının nosiseptor hiperaktivitesini azaltabileceğini ve ağrıyı hafifletebileceğini göstermiştir. MSG ayrıyeten birtakım paketlenmiş besinlerde da bulunabilir.
Monosodyum glutamat (MSG) ve aspartam, organizmalardaki eksitotoksin moleküllerini aktive edebilir, uyarıcı nörotransmiterler olarak fonksiyon görebilir ve fazla kullanıldığında nörotoksisiteye yol açabilir. Çoklu komorbiditesi olan dört FM hastasının diyetlerinden MSG ve aspartamın ortadan kaldırılması, müdahaleden sonraki aylar içinde semptomlarında bir düzelme sağlamıştır. İnsan masseter kasına intramüsküler glutamat enjeksiyonunun bayanlarda daha güçlü olan kas ağrısını uyandırdığı bilinmektedir. Bununla birlikte, diyetle alınan glutamat tüketiminin bu hastalar üzerindeki tesiri düzgün bilinmemektedir. Nispeten yüksek glutamat konsantrasyonları yiyecek olmadan alındığında, serum ve kas içi glutamat konsantrasyonlarında kısa periyodik bir artış gözlenir. Bununla birlikte, diyetle alınan glutamatın doku düzeyleri üzerindeki tesirler ve FM’li yatarak tedavi gören hastalar üzere kronik kas-iskelet sistemi ağrısının gelişimi ve sürdürülmesindeki rolü tam olarak anlaşılmamıştır. Bu, bu ölümcül tedavinin aktifliğini doğrulamak için misal şartlara sahip daha fazla sayıda hasta ile araştırma yapılması gerektiğini göstermektedir.
8. Kafein alımını sonlandırın.
Uyku sorunları de sıklıkla yaşandığı için uykunuzu kaçıracak kafeinli içecek ve yiyecekleri sonlandırın. Bilhassa gece uyku kalitenizin artmasına yardımcı olacak kafeinsiz bitki çaylarını tercih edebilirsiniz.
9. Süt eserlerinin sizi nasıl etkilediğine bakın.
Süt eserleri, fibromiyalji diyetinde bir muammadır. Bir yandan, güçlü bir D vitamini kaynağıdırlar ve fibromiyaljili şahıslarda hiperaljezi ve depresyonu azaltabilirler.14 Öteki yandan, teşhis konmamış laktoz intoleransı yahut süt alerjisi olan bireylerde süt eserleri sıkıntılı olabilir. Beslenmeyi sürdürmek için, badem, kaju yahut soya üzere D vitamini destekli bir süt ikamesi olarak kabul edilir.
Fibromiyalji de Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?
Besin Tetikleyicilerini Belirleme Hangi yiyeceklerin sıkıntılı olduğunu anlamanın tesirli bir yolu, IBS, besin alerjileri ve glüten hassaslığı üzere şeyleri teşhis etmek için kullanılan eliminasyon diyetidir. Bir eliminasyon diyeti yapmak için, aşağıdaki adımları izlerken yeni problemlere yol açabilecek yetersiz beslenme yahut beslenme eksikliklerini önlemek için bir doktor yahut diyetisyenle çalışmak en güzelidir: 1. Sıkıntıya neden olabileceğinden şüphelendiğiniz yiyeceklerin (örneğin yumurta yahut kuruyemiş) yahut yiyecek kümelerinin (süt eserleri, buğday vb.) Bir listesini yapın.
2. İki hafta boyunca listedeki her şeyden kaçının. Bu yiyecekleri bütün olarak yahut hazırlanmış bir tabakta içerik olarak yemeyin. Belirtileriniz iki hafta sonra düzelmezse, doktorunuz yahut beslenme uzmanınız size diyeti bırakmanızı ve öbür muhtemel yiyecek ve besin dışı tetikleyicileri düşünmenizi tavsiye edebilir.
3. Fibromiyalji semptomları iki hafta sonra düzelirse, her üç günde bir diyete bir besin kümesi ekleyin. Bir yiyeceğin tekrar verildiği gün, sabahları az ölçüde yiyin. Semptomlarınız yoksa, öğlenden sonra ve akşam iki büyük porsiyon yiyin.
4. Daha sonra rastgele bir belirti geliştirip geliştirmediğinizi görmek için iki gün boyunca yemeği yemeyi bırakmalısınız. Yapmazsanız, yiyeceklerin tetikleyici olma mümkünlüğü düşüktür. Bir yiyecek yine verilirse ve semptomları tetiklerse, bunu günlüğünüze not edin ve doktorunuza söyleyin.
5. Listedeki öteki bir yiyecek kümesiyle kendinize yine meydan okumadan evvel iki gün daha bekleyin.
Kaynak:Doktor Sitesi