Endişe, canlıların rastgele bir olaya, objeye, duruma yahut şahsa tehdit altında hissettiklerinde verdikleri doğal bir reaksiyondur. Endişelerin çeşitli sebepleri olabilir ve bireylerin bu durumlara verdikleri yansılar birbirinden farklıdır. Kimi durumlarda endişe anlık reaksiyonlara sebep olurken kimi durumlarda bu dehşetler fobiye dönüşebilir. Yaşanılan endişeler beraberinde korku ve tedirginlik getirebilir, bunun sonucunda da kişinin davranışlarında birtakım tutarsızlıklar ortaya çıkabilir.
Birey hayatı boyunca dehşet hissini deneyimleyebilir, buna çocukluk periyodu de dahildir. Çocukluk çağında kaygıların oluşmasının farklı nedenleri vardır. Çocukların yaşadığı kaygılar çocuğun gelişimine ve yaşına nazaran değişiklikler göstermektedir. Tecrübelenen en erken endişe durumu bakımverenden ayrılma korkusu yaşanmasıdır. 10 – 18 aylık bebeklerde görülebilir, çok seviyede yaşanmadığı sürece sağlıklı ve olağan bir durumdur. Bu tasa durumunun çok seviyede yaşanması ve çocuklarda en az 4 hafta boyunca devam etmesi ayrılma anksiyetesi bozukluğuna işaret eder.
Bu bozukluk okul periyodundaki çocuklarda motivasyon ve fonksiyonellik düşüklüğüne sebep olabilir. 2 – 4 yaş aralığındaki çocuklarda ani durumlara yani çocuk tarafından daha evvelden deneyimlenmemiş ve beklenmedik olan durumlara duyulan dehşet ve telaşlardan bahsedilebilir. Okul öncesi periyodundaki çocuklarda hem soyut hem de somut olaylara karşı kaygı ve telaş duyulabilir. Karanlık, canavar, hayalet üzere soyut endişelerin yanında gök gürültüsü, hayvanlar üzere somut olaylara karşı da kaygı duyabilirler. Bunların yanında 5 – 6 yaş kümesindeki çocuklarda karanlıkta tek başına uyumak ya da toplumsal bir ortamda yalnız kalmak üzere kaygılar da görülebilir.
Kaygıların çeşitlilik göstermesi çocuğun kişiliğine, yaşına, anne-babanın çocuğa karşı tavırlarına, çocuğun içinde yaşadığı toplumsal etrafa ve ailenin sosyoekonomik seviyesine bağlı olarak değişebilir. Endişelerin ve telaşların oluşmasında en büyük etken çevresel faktörlerdir.
Örneğin çocuğun köpeklere karşı hiçbir korkusu yokken, sokakta bir beşere saldırdığını gördükten sonra köpeklerden korkmaya başlayabilir. Bu durum soyut kavramlara olan endişe ve telaşlarda da geçerlidir, anne ve babaların çocuklarının istenmeyen davranışlarını değiştirmek maksadıyla ona bunu yapmaya devam ederse “öcülerin” geleceğini söylemeleri çocukta tanımlayamadığı objelere karşı kaygı oluşmasına neden olur.
Çocukların yaşlarının ilerlemesiyle değişen toplumsal etrafları ile birlikte endişeleri da değişmektedir. Okula başlayan çocuklardaki kaygılar evvelki yaşlarda ortaya çıkan dehşetlere nazaran daha gerçekçi ve daha şahsidir. Derslerinde ve imtihanlarında başarısız olma korkusu görülebilir.
Çocuklukta ortaya çıkan endişelerin şiddetlenerek fobi haline gelmemesi ve çocuğun bunu sağlıklı bir formda atlatabilmesi için ebeveynlerin dayanaklarına muhtaçlıkları var. Anne babanın birinci evvel yapmaları gereken şey çocuğun kaygılarını anlayarak onu dinlemektir.
Çocuğun endişeleriyle dalga geçmemek ve korkusuna gülmemek gerekir. Çocuğun korkusunu anlatmasına müsaade verin. Çocuğun korktuğu objeye ya da duruma alışabilmesi için evvel bir mühlet ondan uzak durmasına müsaade verip, ilerleyen vakitlerde yavaş yavaş yaklaşması sağlanabilir.
Kaygı duyulan obje ya da durum hakkında çocukla bir arada oturup konuşulabilir ve ona mantıklı sebepler sunulabilir. Örneğin gece kaygıları olan çocuklara uyumadan evvel farklı ritüeller öğretilebilir. Yatağa yatmadan evvel dişlerini fırçalaması, kitap okuması yahut süt içmesi üzere aktiviteler bu ritüellere örnek verilebilir. Birlikte gevşeme aktiflikleri yapılabilir.
Evvel çocuğun korktuğu durumlarda bu duyguyu bedeninde nerelerde ve ne derecelerde hissettiği fark ettirilir. Sonrasında çocukla bir arada nefes idmanları yapılıp, çocuğun rahatlaması sağlanabilir. Böylelikle çocuk endişe hissini her hissettiğinde ebeveynle bir arada yaptığı bu antrenmanları hatırlayıp kendisini rahatlatabilir ve kaygı düzeyini düşürebilir. Çocuğunuzla birlikte korktuğu objeyi çizebilirsiniz ve bunun üzerine resmi daha komik hale getirebilirsiniz. Yaşına uygun olarak mevzuyla alakalı kıssa ve aktiflik kitapları çalışabilirsiniz. Ebeveynlerin çocuğun endişelerinin şiddetini ve yaşına nazaran olağan olup olmadığını saptaması, şayet çok bir durum gözlemliyorlarsa kesinlikle bir uzmana müracaatları gerekmektedir.
Kaynak:Doktor Sitesi