Bipolar Affektif Bozukluk
- Bipolar Affektif Bozukluk Nedir?
Bipolar bozukluk şeker, tansiyon hastalığı üzere tedavi edilebilir tıbbi bir hastalıktır. Bipolar bozukluk, ikiuçlu duygudurum bozukluğu, manik depresif hastalık, iki uçlu mizaç bozukluğu, bipolar affektif bozukluk üzere isimlerle isimlendirilen, dünya çapında her 40-50 şahıstan birini etkileyen bir rahatsızlıktır. Toplum genelinde, bayan ve erkeklerde eşit sıklıkta görülmekte olup, görülme sıklığı ırk, eğitim, meslek yahut gelir seviyesi nedeniyle farklılık göstermemektedir.
Bu hastalık devirlerinden bir tarafta, taşkınlık (mani), öbür tarafta çökkünlük (depresyon) bulunmakta olup, bu devirler yatışma ve alevlenmelerle seyrederek, bu devirler dışında ise hasta çabucak büsbütün olağana dönmektedir.
- Bipolar Affektif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Bipolar bozukluğukta, bireyler, his durumunda çok yükselmelerden (mani), çöküşlere (depresyon) ve yeniden yükselmelere dönüşen ve aralıklarda olağan his durum devirleri bulunan dalgalanmalar yaşamaktadırlar. Çok enerjik olma, kolaylıkla sonlanmak , az uyumak, herkesten daha kıymetli olduğunu düşünmek, daha konuşkan olmak
aşırı bir halde para harcamak, kişiliğine nazaran davranmamak, tam aksisi de4presif bir ruh haline bürünülen devirleri de bulunmaktadır. Bu devirde de, depresyonu, olağan bir formda yaşanan hüzünlerden daha ağır olup, daha uzun sürmekte ve günlük faaliyetleri engellemektedir. Bu süreçte, birden fazla vakit azalan iştah, çok bir biçimde ahenge isteği ve güç azlığı üzere belirtileri yaşanmakta, ümitsizlik ve çaresizlik hisleri bu hale eşlik etmektedir.
- Bipolar Affektif Bozukluk Sebepleri Nelerdir?
Hastalığın ortaya çıkma nedenleri ortasında genetik etkenler azımsanmayacak oranda olup, 2/3 oranında genetik nedenler sorumlu tutulmakla birlikte, öteki bir neden ise, beyinde hücreler ortası iletiyi sağlayan kimyasal hususların taşınmasında yahut seviyelerinde ortaya çıkan değişikliklerdir. Ayrıyeten, Gerilimli yahut travmatik olaylar da iki uçlu bozukluğun birinci hastalık periyodunun ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Bipolar bozukluk biyolojik, genetik, etraftan gelen farklı tesirlere bağlı olarak ortaya çıkarak, kişinin his, niyet ve davranışları denetim eden merkezlerini etkilemektedir.
Duygudurum bozuklukları incelendiğinde, presinaptik (uyarının öteki hücre kısmına aktarıldığı bölge) ve postsinaptik (uyarının alındığı bölge) reseptörler ile nörotransmitterlerin mesaj bozukluklarına işaret edilmektedir. Bu nörotransmitterlerden en önde gelenleri, serotonin, noradrenalin, dopamin ve asetilkolindir.
- Bipolar Affektif Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?
Bipolar bozukluk tanısı Psikiyatrist tarafından psikiyatrik muayene sonucu konur. Birinci görüşmede net teşhis konulamayabilir, hastalığın teşhisini tek başına koyduracak bir analiz olmamakla birlikte, bir müddet müşahede gerekebilir. Kişinin birinci dereceden yakın akrabalarında, bipolar bozukluk bulunduğunda, bireyde görülme mümkünlüğü yaklaşık 3-4 kat artabilmekle birlikte, yalnızca kalıtım hastalık oluşumunu belirlememektedir. Hastalıktan sorumlu olduğu düşünülen kimi genler tespit edilmekle birlikte, şimdi teşhis için kullanılacak seviyeye erişmemiştir.
Dönemleri:
- Mani:
Mani belirtileri çoklukla, çok sevinç, bazen öfke , coşku, fikir, konuşma, hareketlerde hızlanma , özgüven artışı, kendini çok güzel hissetme, fizik- mental verimlilikte artış, birçok vakit çok az uykuya ihtiyaç duyma formundadır. Dikkat dağınıklığı, para harcamada artış, armağan alma, cinsel aktivite artışı, süratli otomobil kullanma, risk alma görülebilir. Artış periyotlarında, şüphecilik, gerçeklikle ilişkinin koptuğu halüsinasyon görüşleri ve gerçekte olmayan sesleri duyma belirtileri dikkat çekmektedir.
2. Depresyon:
Uykuda azalma ya da çok ahenge, keyifsizlik, iştah kaybı ya da artışı, mutsuzluk, enerjisizlik, özgüvensizlik, değersizlik ve vicdan azabı hisleri, yorgunluk, şahsî bakımın azalması, ilerleyen durumlarda intihar fikirleri olabilmektedir.
- Bipolar Affektif Bozukluk Tedavisi
Tedavisi temel olarak ilaçlarla yapılmaktadır. Duygudurum dengeleyicileri, Antidepresanlar ve Antipsikotikler olacak biçimde 3 küme ilaç kullanılabilmektedir. Bipolar bozukluk durumunda, farmakolojik olarak, duygudurum dengeleyici (lityum, valproat, karbamazepin, lamotrijin vb. ) ve dopamin hormonu açısından tesirli (antipsikotik bazlı) ilaçlar ile tedavi sağlanmaktadır. İlaç tedavisi ile hastalık belirtileri uzun vakit tekrarlamasa dahi ilaçlarla gözetici tedaviyi
sürdürmek gereklidir. Zira aktüel bilgiler, kollayıcı ilaçlar kesilince hastalığın tekrarlama riskinin yükseldiğini göstermektedir.
Genelde , hem manik hem depresif belirtileri denetim altına almak maksadıyla, tek ilaç kâfi olmayabileceğinden, hastalığın o anki devrine ve belirtilerin şiddetine nazaran birden fazla ilaç kullanılması gerekebilir. Bipolar bozukluk tedavisinde en sık yapılan kusur daha güzel hissetmeye başlayınca ilaç tedavisini ve doktor takibini takibi bırakmaktır. İlaçları kendi kendine bırakmak, hastalığın daha süratli tekrarlamasına sebep olabilmektedir. Tedavi ile birlikte alkol kullanımından ve tuz tüketiminden kaçınmak gereklidir. Farmakolojik dayanağın yanında, psikoterapiler, hem kişinin hem ailenin sürece adaptasyonunu ve başa çıkma düzeneklerini edinmesini sağlamaktadır.
Bipolar terapinin temel i ilaç tedavisi olmasına karşın, psiko eğitim ilaç tedavisine eklendiğinde, çok tesirli olan, tüm bipolar tiplerinde yinelemeleri ve hastaneye yatışları azalttığı kanıtlanmış bir tekniktir. Gaye hastanın ve ailenin hastalığı, sürecini anlayarak, tedaviye ahengini arttırmak ve hayat kalitesini güzelleştirmektir. Zira, araştırmalar göstermektedir ki, bipolar bozuklukta, berbat prognoz ve relaps (yineleme) ların, şahısların gerilime yatkınlık oranıyle paralel artış gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıyeten , kişinin alkol ya da unsur kullanımının ziyanlarını bilmesi, toplumsal hayatını daha istikrarlı bir örüntüde sürdürmesi, takviye açısından değerli adımlardır. Bilişsel davranışçı terapi (Bdt), aile odaklı terapi üzere delile dayalı yönlemlerin uyarlanmış versiyonları yarar sağlamaktadır.
Genelde akut periyotta kullanılan ilaçlara, muhafaza tedavisi sırasında devam edilmektedir. Bipolar bozukluk, ömür uzunluğu sürebilen, yineleyici ataklarla seyreden kronik bir ruhsal rahatsızlık olduğu için, rahatsızlığın yineleyen karakteri, yeti yitimine yol açması, yüksek morbidite (hastalığa yakalananların sayısı) ve intihar riski taşıması, eşlik eden alkol ve unsur kullanımının sıklığı, geçirilen devir sayısı artışıyla prognozun (hastalığın seyri) berbatlaşması sebebiyle, kriz devirleri tedavisi yanında, kesinlikle, müdafaa tedavisi ile doktor görüşmelerine ve psikoterapiye devam edilmesi önerilmektedir.
Koruma Tedavisinin Hedefleri
- Yeni manik, depresif ve karma belirtili süreçlerin önüne geçilmesi,
- Dönem sayılarının ve şiddetinin azaltılması,
- Hastalık kriz müddetlerinin kısaltılması,
- Sağlıklı süreçlerin müddetinin uzatılması,
- İntihar teşebbüslerinin önlenmesi,
- Hastane yatışlarının azaltılması,
- Kişilerin ömür fonksiyonelliğinin artırılması.
- Mevsimsel Affektif Bozukluk Nedir?
Mevsimsel olarak tekrarlayan depresyon olarak isimlendirilen mevsimsel affektif bozukluk, sonbahar ve kış günleri kısaldığında ortaya çıkma eğilimi gösteren( ve tekrarlayan) bir depresyon cinsidir. Ekvatordan daha uzakta yaşayan insanlarda mevsimsel affektif bozukluk insidansı artar. Bipolar bozukluğun seyrindeki en kıymetli özelliklerden bir tanesi ise, mevsimsellik göstermesi olup, hastalar ilkbahar – yaz aylarında mani özellikleri yüklü, coşkunluk yaşarken, sonbahar – kış aylarında ise çökkünlük, buhran hissedebilmektedirler. İlkbahardan yaz periyoduna geçiş esnasında, dürtüsel, tepkisel davranışlar, saldırganlık reaksiyonlarında artma, öfke patlamaları, çok para harcama, gözlemlenebilir.
- Bipolar Affektif Bozukluk için Öneriler
- Hastalık belirti ve periyotları, tedavi süreci, ilaç kullanımı, terapi takviyesi hakkında ayrıntılı bilgi edinin.
- Ailenizi de sürece katarak bilgi sahibi olmalarını sağlayın.
- Hastalık devir geçişlerini takip edebilmek için, erken haberci belirtileri ( mutsuzluk, hareketlilik, para harcama artışı, uyku bozuklukları, mevt kanıları, ani kararlar ve risk alma vb.) müşahede altında tutun.
- Uyku tertibinizi bozmak, alkol kullanmak, çok gerilim, vb. hastalığı tetikleyecek durumlardan uzak durun.
- Nefes antrenmanları yapın.
- Düzenli beslenin.
- Tıbbi incelemelerinizi, his durum düzenleyici kan seviyesi takiplerinizi sistemli yaptırın.
Kaynak:Doktor Sitesi