Bilişsel davranışçı terapi nedir?

tarafından Sağlık Hekim Tarihinde Oca 27, 2023

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Günümüzde en yaygın kullanılan psikoterapi cinslerinden olup, kısa periyodik ve sorun odaklı bir formüldür. 1960’lı yıllarda Aaron Beck tarafından geliştirilen, Bilişsel Terapi, niyetin ruhsal bozukluklarda ne halde tesirli olduğunu açıklamaya çalışmıştır. Beck, bu manada, duygusal bozukluklarda bilişsel ve davranışçı müdahalelerin teori ve formüllerini geliştiren birinci kişidir.

Bilişsel davranışçı terapi kişinin niyet yapısında, algısında, olayları yorumlayış biçiminde, duygusal yansılarını ve davranışlarını belirlediği kuramına dayanır. Bu sebeple, terapideki hedef, kişinin olumsuz ve fonksiyonel olmayan niyetlerini tekrar şekillendirerek, yerine gerçekçi ve olumlu fikir biçimleri koymaktır. Bu formda kişinin his ve davranışlarının değişmesi sağlanır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

BDT iki temel unsura dayanır:

1) Bilişlerimiz, his ve davranışlarımız üzerinde tesirlidir.

2) Davranışlarımız, niyet biçimimizi ve hislerimizi tesirler.

Bu yüzden, Bdt, bireylerin olayları algılama, yorumlama ve mana yükleme formlarıyla ilgilenerek, yanlış algıları, yanlış yorumlamaları, fonksiyonel olmayan otomatik kanıları değiştirmeye odaklanır.

Birey içsel süreçlerinin bir kısmını farkında olmasa bile, terapi dayanağı ile oluşan şuurlu eforla, bunların bir kısmına ulaşabilir, farkına varabilir.

Örneğin, Kişi, sınavdayken, “ Kusur yapmamalıyım, şayet kusur yaparsam, bunun sonucu çok makûs olur” biçiminde bir kanıya sahip olarak, dert ve hüzün hissetmeye başlar, oluşan hissin sonucunda ise, soruları çok dikkatli okuyamadan cevaplayarak, performansını kaliteli formda sergileyemez.

Bdt bu noktada, kişinin sahip olduğu otomatik fikirler , orta inançlar, kurallar, temel inançlar üzerinde çalışarak, bilişsel yine yapılandırma ile, bireyi sağlıklı niyet yapısına sevk etmeye çalışır.

-Otomatik Kanılar: Aklımıza tabiatıyla gelen, , sıklıkla fark edilmeyen, genelde yalnızca eşlik eden hissin fark edildiği kanılardır. Örneğin “ İmtihanda yanılgı yapmamalıyım” niyeti aklımızdan çok süratli geçerken, biz tasa ve üzüntüyü daha net ve ağır formda hissederiz. Bu yüzden, otomatik niyetler ekseriyetle, şahsa acı veren duygusal yansılara ve fonksiyonel olmayan davranışlara yol açmaktadırlar. Otomatik fikirle alakalı en değerli ipucu, ağır his hissettiğimiz anlarda ortaya çıkmasıdır.

-Ara İnançlar ve Kurallar: Yaşantı ve müşahede ile edinilen bilgiler, kişi tarafından lisana getirilmese bile, bunlara inandığı için, farkında olmadan bu inanç ve kurallara nazaran hareket eder. Örneğin, hayatı boyunca yaşadıklarından, “Eğer başarısız olursam, beşerler beni sevmez” biçiminde bir orta inanca sahip olduysa, başarılı olmak için üzerinden fazlaca baskı hissedecektir. Tıpkı formda şayet “ İnsanlardan yardım istemek bir güçsüzlük ifadesidir” biçiminde bir kurala inanıyorsa, çoklukla işlerini yardım almadan, tek başına yapmaya çalışacaktır.

-Temel İnançlar: Şahıslarda olumlu ya da olumsuz temel inanç formunda 2 çeşitte görülen, geçmiş tecrübeler sonucunda oluşmuş olan, genel olarak çaresizlik, değersizlik, sevilmeme formunda 3 ana başlıkta toplanan inanç sistemleridir.

Örneğin, Kişi, “ Bu ödevi yetiştiremeyeceğim” otomatik niyeti ile yola çıkarak, “ Ödevimi yetiştiremezsem, yeterli bir öğrenci değilim” orta inancına sahip olup, sonunda da “ Demekki ben Başarısızım” temel inancına ulaşabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Hedefleri Nelerdir?

Terapinin maksadı, kişinin elindeki bilgileri yanlış yorumlama yanlışlarını düzeltmek, kişiyi fonksiyonel olmayan his ve davranışlara iten varsayımların değiştirilmesine yardımcı olmaktır.

Öncelikle otomatik kanılar, orta ve temel inançlar ortaya çıkarılır, değiştirilir, kişinin kaçınma örüntüleri tespit edilerek, kişinin ömür uzunluğu kendi kendisine yardımcı olmasını sağlayacak olan Bdt marifetlerinin kazanılması için çalışır. Böylelikle bireyin farkındalığı arttırılarak, alışmış olduğu kanılardan farklı alternatif fikir stillerini da keşfetmesi sağlanır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne kadar Sürer?

Seanslar ekseriyetle 45 dk sürmekte olup, danışanın aktüel vakit sıkıntılarına odaklı olsa da, erken çocukluk periyodu, varsa travmaları, aile irtibatları, iş hayatı ve toplumsal etkileşimleri de göz önünde bulundurulacağından, bireyden şahsa nazaran değişmekle birlikte, ortalama 10 seans mühletince tesirli bir ilerleme sağlanabilecektir.

Etkili Bir Usul mi?

Bilişsel ve davranışçı formülleri öğrenen bireyler, bilişsel yanlışlarını da belirlediklerinden, terapi sonlandıktan sonra da gerilimli durumlarda olumsuz niyetlerden kaçınarak, problemlerinin gelecekteki tekrarlarını önleyebilirler. Bilişsel Davranışcı Terapi ile ilgili yapılan çalışmalarda, bu sistemin birçok psikiyatrik hastalığın tedavisinde tek başına tesirli olduğu, birebir vakitte bir çok psikiyatrik rahatsızlıkta da ömür kalitesinin arttırmak hedefiyle ilaç tedavisine eklendiği belirtilmektedir.

Bilişsel Davranışcı Terapi Hangi Hastalıklarda Tesirlidir?

Anksiyete bozuklukları
Panik Atak
Depresyon
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Tik Bozuklukları
Yeme Bozuklukları
Obezite
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu
Şizofreni
Bipolar Bozukluk
Cinsel Fonksiyon Bozuklukları
Aile terapileri
Alkol-Madde bağımlılığı
Sigara bağımlılığı
Uyku bozuklukları
Öfke Denetim Bozukluğu

Okb’de Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

Okb, Takıntıların (obsesyonların) şahıslarda korkuya neden olan yineleyici fikirler formunda , zorlantıların (kompulsiyonların) ise, takıntısına reaksiyon olarak, uyulması gereken kurallar formunda ortaya çıktığıu bir rahatsızlıktır. Obsesyon tipleri: Saldırganlık, bulaşma, kuşku, cinsel, dinî hususlarda olabilirken, Kompulsiyon tiplerine, paklık, denetim etme, düzenleme, tekrarlama kompulsiyonları örnek olarak verilebilir.

Bilişsel davranışçı kurama nazaran ise OKB, sonuçların pekişmesi sonucu öğrenilen davranıştır. OKB hastalarının bilişsel terapisi, kanıların kendilerini değil hastaların obsesif niyetleri hakkındaki inançlarını gayeler.

OKB tedavisini üç kısma ayırmışlardır. Bu üç kısım ise şu haldedir;

• Ruhsal eğitim, anksiyete yönetme eğitimi ve bilişsel terapi

• Maruz bırakma ve reaksiyon önleme

• Nüksü tedbire ve davranışsal ödül programı

Depresyon Bilişsel Davranışçı Terapi ile Tedavi Edilebilir mi?

Davranışsal Teknikler:

Ağır depresyon yaşayan bireylerde, terapinin başlangıcında, davranışsal tekniklerin kullanılması kıymetlidir. Zira, aktivite seviyesindeki azalma, yetersizlik duygusu, cesaretsizlik, tatminde ve kendine hürmette azalma noktalarındaki depresif döngüyü kırmak için, arttırılan aktiviteler, sonuca ulaşmak için tek başına kâfi olmasa da, bilişsel değişimi etkileyen bir araçtır. Bu müdahaleler, kişinin olumsuz beklentilerinin düzeltilmesine ve karamsar bakış açısının, hayatına devam edememesine olan katkısını görebilmesine takviye olmaktadır.

Bilişsel Teknikler:

Bilişsel tekniklerde terapist ve danışan sorunlara sebep olan dünyanın yanlış ve uygunsuz yorumlanması halindeki inançları ortaya çıkartmada ve ortadan kaldırma gayesiyle birlikte çalışırlar.

Terapist, yeni öğrenmelerin sağlanması için dikkatle düzenlenmiş bir seri soru sorar. Terapistin soru sormasının hedefleri ekseriyetle şunlardır:

a- Sorunu açıklamak ya da tanımlamak

b- Fikirleri, imajları ve varsayımları tanımlamaya yardımcı olmak

c- Hasta için olayların manasını incelemek

d- Uyumsuz fikirler ve davranışların sonuçlarını kıymetlendirmek.

Anksiyete Bozukluklarında Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

Anksiyete bozuklukları, ortak temaları paylaşan, bireylerin anksiyete spektrumu olarak isimlendirilen, bir dizi alakalı bozukluğunu kapsamaktadır.

-Anksiyetenin Emeli Nedir?

• Güvenlik

• Hayatta Kalma

• Huzur ve sakinlik

• Haz (acıdan kaçınma)

– Anksiyete Tipleri Nelerdir?

• Yaygın anksiyete bozukluğu

• Agorafobi ve panik

• Kolay fobi • Toplumsal Anksiyete

• Sağlık Anksiyetesi (Hastalık Hastalığı)

• Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu

• Akut Gerilim Bozukluğu

• Obsesif Kompulsif bozukluk

-Anksiyetedeki Ruhsal Belirtiler Nelerdir?

• Dehşet hissi

• Odaklanma güçlüğü

• Uyku meseleleri

Uykusuzluk

• Libidoda azalma

• “Boğazı düğümlenmek”

• Mide kasılması

• Hafıza kaybı

-Anksiyetedeki Fizyolojik Belirtiler Nelerdir?

Titreme, seyirme, sallanma
Sırt ağrısı, baş ağrısı, kas ağrıları
Nefessiz kalma, süratli nefes alıp verme
Hemen yorulma
Çabuk irkilme
Uyuşma, karıncalanma
Yutkunma güçlüğü

Düşünceler, hisler ve davranışlar etkileşimli ve bağlantılıdır. Birini değiştirmek başkalarını de tesirler. Birtakım bireyler duygusal müdahalelere, kimileri bilişsel müdahalelere, kimileri davranışsal müdahalelere, kimileri da sistemik müdahalelere daha yatkındır.

Anksiyete tedavisinin başlangıcında, ilaç tedavisi ile hasta bir rahatlama sağlamakta olup, akabininde BDT ile hastalıkla baş etme marifetlerini öğre

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Günümüzde en yaygın kullanılan psikoterapi cinslerinden olup, kısa periyodik ve sorun odaklı bir usuldür. 1960’lı yıllarda Aaron Beck tarafından geliştirilen, Bilişsel Terapi, fikrin ruhsal bozukluklarda ne biçimde tesirli olduğunu açıklamaya çalışmıştır. Beck, bu manada, duygusal bozukluklarda bilişsel ve davranışçı müdahalelerin teori ve sistemlerini geliştiren birinci kişidir.

Bilişsel davranışçı terapi kişinin fikir yapısında, algısında, olayları yorumlayış formunda, duygusal reaksiyonlarını ve davranışlarını belirlediği kuramına dayanır. Bu sebeple, terapideki maksat, kişinin olumsuz ve fonksiyonel olmayan niyetlerini yine şekillendirerek, yerine gerçekçi ve olumlu niyet biçimleri koymaktır. Bu formda kişinin his ve davranışlarının değişmesi sağlanır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

BDT iki temel unsura dayanır:

1) Bilişlerimiz, his ve davranışlarımız üzerinde tesirlidir.

2) Davranışlarımız, niyet biçimimizi ve hislerimizi tesirler.

Bu yüzden, Bdt, bireylerin olayları algılama, yorumlama ve mana yükleme formlarıyla ilgilenerek, yanlış algıları, yanlış yorumlamaları, fonksiyonel olmayan otomatik fikirleri değiştirmeye odaklanır.

Birey içsel süreçlerinin bir kısmını farkında olmasa bile, terapi dayanağı ile oluşan şuurlu gayretle, bunların bir kısmına ulaşabilir, farkına varabilir.

Örneğin, Kişi, sınavdayken, “ Yanılgı yapmamalıyım, şayet yanılgı yaparsam, bunun sonucu çok berbat olur” formunda bir fikre sahip olarak, telaş ve ıstırap hissetmeye başlar, oluşan hissin sonucunda ise, soruları çok dikkatli okuyamadan cevaplayarak, performansını kaliteli halde sergileyemez.

Bdt bu noktada, kişinin sahip olduğu otomatik niyetler , orta inançlar, kurallar, temel inançlar üzerinde çalışarak, bilişsel tekrar yapılandırma ile, bireyi sağlıklı niyet yapısına sevk etmeye çalışır.

-Otomatik Niyetler: Aklımıza resen gelen, , sıklıkla fark edilmeyen, genelde yalnızca eşlik eden hissin fark edildiği fikirlerdir. Örneğin “ İmtihanda kusur yapmamalıyım” niyeti aklımızdan çok süratli geçerken, biz korku ve üzüntüyü daha net ve ağır formda hissederiz. Bu yüzden, otomatik fikirler çoklukla, şahsa acı veren duygusal yansılara ve fonksiyonel olmayan davranışlara yol açmaktadırlar. Otomatik fikirle alakalı en değerli ipucu, ağır his hissettiğimiz anlarda ortaya çıkmasıdır.

-Ara İnançlar ve Kurallar: Yaşantı ve müşahede ile edinilen bilgiler, kişi tarafından lisana getirilmese bile, bunlara inandığı için, farkında olmadan bu inanç ve kurallara nazaran hareket eder. Örneğin, hayatı boyunca yaşadıklarından, “Eğer başarısız olursam, beşerler beni sevmez” halinde bir orta inanca sahip olduysa, başarılı olmak için üzerinden fazlaca baskı hissedecektir. Tıpkı halde şayet “ İnsanlardan yardım istemek bir güçsüzlük ifadesidir” biçiminde bir kurala inanıyorsa, ekseriyetle işlerini yardım almadan, tek başına yapmaya çalışacaktır.

-Temel İnançlar: Bireylerde olumlu ya da olumsuz temel inanç biçiminde 2 çeşitte görülen, geçmiş tecrübeler sonucunda oluşmuş olan, genel olarak çaresizlik, değersizlik, sevilmeme biçiminde 3 ana başlıkta toplanan inanç sistemleridir.

Örneğin, Kişi, “ Bu ödevi yetiştiremeyeceğim” otomatik niyeti ile yola çıkarak, “ Ödevimi yetiştiremezsem, âlâ bir öğrenci değilim” orta inancına sahip olup, sonunda da “ Demekki ben Başarısızım” temel inancına ulaşabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Hedefleri Nelerdir?

Terapinin maksadı, kişinin elindeki bilgileri yanlış yorumlama yanılgılarını düzeltmek, kişiyi fonksiyonel olmayan his ve davranışlara iten varsayımların değiştirilmesine yardımcı olmaktır.

Öncelikle otomatik fikirler, orta ve temel inançlar ortaya çıkarılır, değiştirilir, kişinin kaçınma örüntüleri tespit edilerek, kişinin ömür uzunluğu kendi kendisine yardımcı olmasını sağlayacak olan Bdt maharetlerinin kazanılması için çalışır. Böylelikle bireyin farkındalığı arttırılarak, alışmış olduğu fikirlerden farklı alternatif niyet biçimlerini da keşfetmesi sağlanır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne kadar Sürer?

Seanslar çoklukla 45 dk sürmekte olup, danışanın yeni vakit problemlerine odaklı olsa da, erken çocukluk periyodu, varsa travmaları, aile irtibatları, iş hayatı ve toplumsal etkileşimleri de göz önünde bulundurulacağından, bireyden şahsa nazaran değişmekle birlikte, ortalama 10 seans mühletince tesirli bir ilerleme sağlanabilecektir.

Etkili Bir Yol mi?

Bilişsel ve davranışçı teknikleri öğrenen bireyler, bilişsel yanlışlarını da belirlediklerinden, terapi sonlandıktan sonra da gerilimli durumlarda olumsuz fikirlerden kaçınarak, sıkıntılarının gelecekteki tekrarlarını önleyebilirler. Bilişsel Davranışcı Terapi ile ilgili yapılan çalışmalarda, bu yolun birçok psikiyatrik hastalığın tedavisinde tek başına tesirli olduğu, tıpkı vakitte bir çok psikiyatrik rahatsızlıkta da ömür kalitesinin arttırmak maksadıyla ilaç tedavisine eklendiği belirtilmektedir.

Bilişsel Davranışcı Terapi Hangi Hastalıklarda Tesirlidir?

Anksiyete bozuklukları
Panik Atak
Depresyon
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Tik Bozuklukları
Yeme Bozuklukları
Obezite
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu
Şizofreni
Bipolar Bozukluk
Cinsel Fonksiyon Bozuklukları
Aile terapileri
Alkol-Madde bağımlılığı
Sigara bağımlılığı
Uyku bozuklukları
Öfke Denetim Bozukluğu

Okb’de Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

Okb, Takıntıların (obsesyonların) şahıslarda telaşa neden olan yineleyici fikirler biçiminde , zorlantıların (kompulsiyonların) ise, takıntısına reaksiyon olarak, uyulması gereken kurallar formunda ortaya çıktığıu bir rahatsızlıktır. Obsesyon tipleri: Saldırganlık, bulaşma, kuşku, cinsel, dinî hususlarda olabilirken, Kompulsiyon tiplerine, paklık, denetim etme, düzenleme, tekrarlama kompulsiyonları örnek olarak verilebilir.

OKB tedavisini üç kısma ayırmışlardır. Bu üç kısım ise şu haldedir;

• Ruhsal eğitim, anksiyete yönetme eğitimi ve bilişsel terapi

• Maruz bırakma ve reaksiyon önleme

• Nüksü tedbire ve davranışsal ödül programı

Depresyon Bilişsel Davranışçı Terapi ile Tedavi Edilebilir mi?

Davranışsal Teknikler:

Bilişsel Teknikler:

Bilişsel tekniklerde terapist ve danışan sorunlara sebep olan dünyanın yanlış ve uygunsuz yorumlanması biçimindeki inançları ortaya çıkartmada ve ortadan kaldırma emeliyle birlikte çalışırlar.

Terapist, yeni öğrenmelerin sağlanması için dikkatle düzenlenmiş bir seri soru sorar. Terapistin soru sormasının maksatları ekseriyetle şunlardır:

a- Sorunu açıklamak ya da tanımlamak

b- Fikirleri, imajları ve varsayımları tanımlamaya yardımcı olmak

c- Hasta için olayların manasını incelemek

d- Uyumsuz niyetler ve davranışların sonuçlarını kıymetlendirmek.

Anksiyete Bozukluklarında Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

Anksiyete bozuklukları, ortak temaları paylaşan, bireylerin anksiyete spektrumu olarak isimlendirilen, bir dizi bağlantılı bozukluğunu kapsamaktadır.

-Anksiyetenin Gayesi Nedir?

• Güvenlik

• Hayatta Kalma

• Huzur ve sakinlik

• Haz (acıdan kaçınma)

– Anksiyete Çeşitleri Nelerdir?

• Yaygın anksiyete bozukluğu

• Agorafobi ve panik

• Kolay fobi • Toplumsal Anksiyete

• Sağlık Anksiyetesi (Hastalık Hastalığı)

• Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu

• Akut Gerilim Bozukluğu

• Obsesif Kompulsif bozukluk

-Anksiyetedeki Ruhsal Belirtiler Nelerdir?

• Dehşet hissi

• Odaklanma güçlüğü

• Uyku meseleleri

Uykusuzluk

• Libidoda azalma

• “Boğazı düğümlenmek”

• Mide kasılması

• Hafıza kaybı

-Anksiyetedeki Fizyolojik Belirtiler Nelerdir?

Titreme, seyirme, sallanma
Sırt ağrısı, baş ağrısı, kas ağrıları
Nefessiz kalma, süratli nefes alıp verme
Hemen yorulma
Çabuk irkilme
Uyuşma, karıncalanma
Yutkunma güçlüğü

Düşünceler, hisler ve davranışlar etkileşimli ve alakalıdır. Birini değiştirmek başkalarını de tesirler. Kimi bireyler duygusal müdahalelere, kimileri bilişsel müdahalelere, kimileri davranışsal müdahalelere, kimileri da sistemik müdahalelere daha yatkındır.

Anksiyete tedavisinin başlangıcında, ilaç tedavisi ile hasta bir rahatlama sağlamakta olup, akabininde BDT ile hastalıkla baş etme marifetlerini öğrenmektedir. BDT bilhassa hastalığın yenilenmesinin önlenmesi konusunda , ilaç tedavilerine nazaran çok daha tesirlidir. BDT telaşın fayda ve ziyanları konusundaki kanıların tanınması, fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan korkular ortasındaki farkın belirlenmesine dayanak olur. Kaygılanılan noktalardaki niyet ve davranışlardan kaçınma hareketleri ile nasıl başa çıkılabileceğini öğretir.

İlk olarak, kişinin rahatsızlık belirtilerinde hafif bir rahatlama sağlamaya odaklanılır.
İkinci sırada hastaya çarpık otomatik niyetlerini nasıl fark edebileceğini öğretilir.
Üçüncü olarak, çarpık kanılarına mantık, akıl yürütme ve deneysel test yoluyla nasıl reaksiyon verilmesi gerektiği konusunda eğitim verilmesi amaçlanır.
Dördüncü olarak ise, hasta temel dertlerinin altında yatan fayda sağlamayan niyetlerini tanımlayarak, değiştirir.

nmektedir. BDT bilhassa hastalığın yenilenmesinin önlenmesi konusunda , ilaç tedavilerine nazaran çok daha tesirlidir. BDT telaşın fayda ve ziyanları konusundaki kanıların tanınması, fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan korkular ortasındaki farkın belirlenmesine dayanak olur. Kaygılanılan noktalardaki niyet ve davranışlardan kaçınma hareketleri ile nasıl başa çıkılabileceğini öğretir.

İlk olarak, kişinin rahatsızlık belirtilerinde hafif bir rahatlama sağlamaya odaklanılır.
İkinci sırada hastaya çarpık otomatik niyetlerini nasıl fark edebileceğini öğretilir.
Üçüncü olarak, çarpık niyetlerine mantık, akıl yürütme ve deneysel test yoluyla nasıl reaksiyon verilmesi gerektiği konusunda eğitim verilmesi amaçlanır.
Dördüncü olarak ise, hasta temel korkularının altında yatan fayda sağlamayan niyetlerini tanımlayarak, değiştirir.

Kaynak:Doktor Sitesi